Фотолавҳа: Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом Институти сиртқи бўлим талабалари ўртасида Қуръон мусобақалари

Мақолалар

Фотолавҳа: Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом Институти сиртқи бўлим талабалари ўртасида Қуръон мусобақалари

Чоп этилди Oktabr 11, 2019 Фотолавҳа: Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом Институти сиртқи бўлим талабалари ўртасида Қуръон мусобақалариda fikr bildirishni o'chirish

Фотолар муаллифи Шаҳзод Шомансуров

Раҳмати ғазабидан устундир
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва …
6.12.2019
Исломга интилган аёл: Инглиз тили ўқитувчиси Елена қандай қилиб муслима бўлди?
Мен Елена билан Мусулмон ёшлари фестивалида танишиб қолдим. Мени ҳар …
6.12.2019
Маййитни таҳорат ва ғусл қилдириш
Маййитнинг сарири қибла тарафига узунасига қўйилади. Бир ривоятда кўндалангига қўйилади, …
6.12.2019
Шайх Субҳининг насиҳати
Абдулла бир куни кечаси яна менинг уйимга келди. У ажойиб …
6.12.2019
Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг орқа томонларида турган саҳобаларини ҳам кўрганлари
Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) намоздаликларида саҳобалар ва мунофиқлар орқа …
6.12.2019
Тараққиёт, тинчлик ва қонун устуворлиги кафолати
Дунё давлатлари халқлари эъзозлайдиган, амал қиладиган ва ҳар йили унинг …
5.12.2019

Бир икки марта жума намозларида имом домла «қайта тирилиш» деб айтди. Қайта тирилиш ҳақида озгина маълумот бера оласизми?

Ислом ақидаси бўйича бу дунё инсон учун синов майдони холос. Ўлим инсоннинг бу фоний дунёдан боқий дунёга кўчишидир. Биз яшаётган дунёда ҳамма нарса бир кун келиб ниҳоясига етади. Адолатли зот Аллоҳ таоло инсоният бу дунёда қилиб ўтган амалларининг мукофот ёки жазосини тўлиқ олиши учун уни қайта тирилтиради. Ўшанда танамиз ва руҳимиз бирлашиб худди ҳозирги кўринишига келади.

Қиёматда инсонларнинг қайта тирилиши бор эканига имон келтириш динимиздаги энг катта асослардан бири бўлиб, уни инкор қилган киши мўмин ҳисобланмайди. Қуръони каримнинг йигирмадан ортиқ ўринда қайта тирилиш кунига ишониш Аллоҳ таолога ишониш билан ёнма-ён зикр қилинган ва мантиқий жиҳатдан унинг ҳақ экани исботланган. Аллоҳ таоло шундай дейди:

وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ *قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ

яъни: “У Бизга: «Чириб кетган суякларни ким ҳам тирилтира олур?»– деб, нақл келтирди-ю, (аммо) ўзининг (қандай) яралганини унутиб қўйди”. (Эй, Муҳаммад!) Айтинг: «У (чириган суяк)ларни дастлаб пайдо қилган зотнинг Ўзи қайта тирилтирур. У турли хил яратиш(лар)ни билувчидир»” (Ясин сураси, 78-79 оятлар).
XX асрга келиб табиий фанлар, хусусан, биологиянинг бугунги ривожи одамнинг қачондир қайта тирилиши мумкинлигини илмий жиҳатдан исботламоқда. Аллоҳ таоло Қуръони каримда нафақат инсон суякларини йиғишга қодир эканини, балки унинг бармоқ учларигача қайта тиклашга ҳам қодир эканини таъкидлаган:

أَيَحْسَبُ الْإِنْسَانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظَامَهُ * بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَنْ نُسَوِّيَ بَنَانَهُ

“Инсон унинг (чириб кетган) суякларини сира тўплай (тиклай) олмайди, деб Биздан гумон қилурми?! Йўқ, Биз (ўша куни) унинг бармоқларини (ҳам тиклаб) текислаб қўйишга қодирмиз!”

Қуръон карим нега айнан бармоқ учлари ҳақида тўхталмоқда? 1880 йилда, Сер Франсис Голт олиб борган тадқиқотдан сўнг, бир кишининг бармоқ излари дунёдаги бошқа ҳеч кимники билан айнан бир хил бўлмас экани, ҳаттоки эгизакларда ҳам бу ҳол фарқланиши аниқланди.

Шундан сўнг бармоқ изларидан фойдаланиш кишилар шахсини тасдиқловчи илмий усулга айланди. Жиноятчиликни аниқлаш борасида ҳам айнан бармоқ изларидан фойдаланиш йўлга қўйилди. Ваҳоланки, Бундан ўн тўрт аср илгари, илм-фан ҳеч қандай ютуққа эришмаган бир пайтда ҳар бир кишининг бармоқ изларигача бус-бутун қайта яратишга урғу берилиши, Қуръоннинг нақадар ҳақ эканини яна бир карра илмий жиҳатдан исботлайди.

Қолаверса, Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда айтилади: “Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам “Ҳар бир банда қандай ҳолда ўлган бўлса, шундай тирилтирилади”, деганлар” (Имом Муслим ривояти).

Сизга ушбу мавзуга доир эътиқод ҳақидаги китоблардан кенгроқ маълумот олишингизни тавсия қиламиз. Аллоҳ тавфиқ берсин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Намоз вақтлари ҳақида маълумот берсангиз?

Бисмиллоҳир Роҳманир Роҳим.

Бомдод намози: Бомдод намозининг вақти субҳи содиқдан (тонг отгандан) қуёш чиққунигачадир. Бомдод намозининг вақти киргандан бошлаб қуёш тўлиқ чиққунигача бомдоднинг икки ракат суннатидан бошқа нафл намоз ўқиш макруҳдир. Аммо қазо намоз ўқиса бўлади. Бомдод намозини ўқиш пайтида қуёш чиқиб қолса, бомдод намози бузилади ва қуёш тўлиқ чиққандан кейин қазоси ўқилади. Бугунги бомдоднинг фарзи суннати билан қазо бўлса ва қазосини заволгача ўқиса, суннати билан бирга қазоси ўқилади. Заволгача ўқилмаса, фарзини ўзи қазо қилинади. Бомдодни суннатига улгурмай, фарзини жамоат билан ўқиган киши фарздан кейин суннатни ўқимайди.

Пешин намози: Пешиннинг вақти қуёш заволга оғганидан ҳар бир нарсанинг сояси заволдаги соядан ташқари ўзининг узунлигидан икки баробар бўлгуничадир. Қуёш қиёмдан заволга қараб оғгандан бошлаб пешин намозининг вақти кирган бўлади. Заволдаги соядан ташқари ҳар бир нарсанинг сояси ўзининг бўйига икки баробар келгунича пешин вақти ҳисобланади.

Аср намози: Асрнинг вақти ҳар бир нарсанинг сояси заволдаги соядан ташқари ўзининг узунлигидан икки баробар бўлганидан бошлаб қуёш ботгуничадир. Аср намози адо қилинганидан кейин шом намози ўқилгунигача нафл намоз ўқиш макруҳ ҳисобланади. Аммо қазо намоз ўқиса бўлади. Асрга айтилган азондан кейин такбир айтилгунигача, бемалол нафл намоз ўқиса бўлади. Аср намозини қуёшни нури кўзни қамаштирмайдиган даражада кечиктириб ўқиш макруҳдир. Киши бугунги аср намозини ўқиш пайтида қуёш ботиб қолса, охиригача давом эттираверади ва намози бузилмайди.

Шом намози: Шомнинг вақти қуёш ботганидан шафақ йўқолгунича. Шафақ уфқдаги қизилликдир. Шом намозини доимо (йилнинг барча фаслларида) вақти кириши билан ўқиш мустаҳабдир. Демак, шом намозининг вақти қуёш уфққа ботиши билан бошланиб уфуқдаги қизиллик йўқолгунигача давом этади.

Хуфтон намози: Хуфтоннинг вақти шомнинг вақти тугагандан бошлаб тонггачадир. Витрнинг вақти хуфтон ўқилгандан бошлаб тонггачадир. Хуфтон намозини ярим кечадан кейин ўқиш макруҳдир.

Қазо бўлган ва нафл намозларни куннинг барча вақтида ўқиса бўлади. Фақат қуёш чиқиш, қиёмга келиш ва ботиш вақтлари бундан мустасно. Бу уч вақтда ҳеч қандай намоз ўқиб бўлмайди (Манба: “Фатҳу бабил иная”). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

ЖУНУБ ОДАМНИ КЎРГАН КИШИ ҲАМ ҒУСЛ ҚИЛИШИ ШАРТМИ?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Шариатимизда жунуб кишининг ғусл қилиши фарз бўлиб, имкон қадар тезроқ ювинишига тарғиб қилинади. Чунки, фаришталар жунуб кишига яқинлашмайди ва яна мусулмон киши доимо таҳоратли юриши мустаҳаб ҳисобланади. Ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

ثَلَاثَةٌ لَا تَقْرَبُهُمْ الْمَلَائِكَةُ … وَالْجُنُبُ إِلا أَنْ يَتَوَضَّأَ» (رواه أبو داود عَنْ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ).

яъни: “Уч тоифа одамга фаришталар яқинлашмайди… (улардан бири) жунуб киши бўлиб, таҳорат қилгунига қадар унга фаришталар яқин келмайди” (Имом Абу Довуд ривотялари).
Лекин баъзиларда жунуб кишига нисбатан нотўғри тушунчалар мавжуд. Масалан:
– жунуб кишини кўзи кимга тушса ёки жунуб кишини кимдир кўрса у одам ҳам ғусл қилиши керак,
– жунуб киши бирор нарсани ушлаши, овқат пишириши мумкин эмас, ушлаган нарсасини ҳаром қилади,
– жунуб киши ҳеч ким билан гаплашиши, саломлашиши ва бирга ўтириши мумкин эмас,….
Бу тушунчаларнинг барчаси асоссиз бўлиб, шариатимизнинг бирор-бир кўрсатмаларига тўғри келмайди. Жунуб киши зарурат бўлганда ўзгалар билан гаплашади, саломлашади, кўришади ва бирга ўтириши ҳам мумкин. Бу ишларни таҳорат қилгандан кейин ёки ҳеч бўлмаса, қўл ва юзини ювиб, оғиз-бурнини чайгандан кейин қилиши афзалдир. Жунуб кишига кўзи тушган одам асло ғусл қилиши вожиб бўлмайди. Чунки, Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу бир куни жунуб ҳолатларида Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламни узоқдан кўриб, ўзларини четга олганлар. Ғусл қилганларидан кейин Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келдилар. Шунда У Зот алайҳиссалом Абу Ҳурайрадан ўзларини четга олиш сабаби ҳақида сўраганларида, у киши: “Жунуб эдим, нопок ҳолатимда сиз билан кўришишни маъқул кўрмадим” – деб жавоб берган. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам:

«سُبْحَانَ اللهِ! إِنَّ الْمُسْلِمَ لَا يَنْجُسُ» (رواه الإمام البخاري عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ)

яъни: “Субҳаналлоҳ (ажабо)! Мўмин нопок бўлмайди”, – дедилар (Имом Бухорий ривоятлари).
Шундай экан, мусулмон киши нажас бўлмайди, балки, таҳоратсиз, жунуб ҳолатда бўлади. Жунублик эса кишини намоз ўқиш, Қуръон тиловат қилиш каби баъзи ибодатлардан ман қилса-да, инсонни нажасга айлантириб қўймайди ва жунублик бир одамдан бошқа одамга ўтмайди.
Демак, жунуб кишига кўзи тушган одам асло ғусл қилиши шарт бўлмайди. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Истинжонинг тартиб қоидалари қандай бўлади? Ҳар доим сув билан ювиш шартми ёки сув билан ювмасдан ҳам таҳорат олиб намоз ўқиш мумкинми?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
“Истинжо” – “нажосатни кетказиш”, дегани. Истинжо олд ва орқа авратлардан нажосат чиққанда қилинади. Уйқу ва ел чиқиши сабабли истинжо қилинмайди. Истинжо тош, кесак, махсус қоғоз ва шунга ўхшаш нарсалар билан қилинади ва унда маълум бир адад белгилаб қўйилмаган, поклик ҳосил бўлса бас. Суяк, шиша, тезак, пишиқ ғишт каби нарсалар билан истинжо қилинмайди.

Фуқаҳоларимиз истинжонинг ҳукми борасида шундай деганлар: “Истинжонинг ҳукми ҳолатга қараб беш хил бўлади:
1. Жунублик, ҳайз ва нифосдан покланиш учун ғусл қилаётганда бадандаги нажосатни ювиш вожиб;
2. Олд ва орқа авратдан чиққан нажосат атрофидаги пок жойга тарқалган ва у кўп бўлса, истинжодан кейин ювиш вожиб. (Кўплик миқдори қуюқ нажосатларда 4,25 гр. билан, суюқ нажосатларда танга кенглиги миқдори билан белгиланади);
3. Нажосат чиққан жойидан атрофга тарқалмаган бўлса, истинжодан кейин уни ювиш суннат;
4. Фақат пешоб қилганда жинсий аъзосини ювиш мустаҳаб;
5. Ел чиққанда олд ва орқа авратларни ювиш бидъатдир (яъни, мумкин эмас)” (манба: “Ал-Ихтиёр” китоби).
Юқоридаги биринчи ва иккинчи ҳолатларда сув билан ювмасдан таҳорат қилиш мумкин эмас. Учинчи ва тўртинчи ҳолатларда эса фақат истинжо билан кифояланиш ҳам мумкин, сув билан ювиш шарт бўлмайди балки афзал бўлади.

Истинжодан кейин сув билан покланиш ҳақида Қуръони каримда шундай ишора қилинади.

فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ

Яъни: “Унда покланишни хуш кўрадиган кишилар бор. Аллоҳ эса покланувчиларни севар” (Тавба сураси, 108-оят).
Ҳадиси шарифларда келишича, ояти каримада мақталган “покланишни хуш кўрадиган кишилар” – Мадина шаҳридаги Қубо маҳалласида яшайдиган саҳобалар бўлган. Улар истинжодан кейин сув билан покланардилар.
Сув билан ювишнинг адади белгилаб қўйилмаган. Кўнглида пок бўлди деган қаноат ҳосил бўлгунча ювади. Лекин қанча ювса ҳам кўнгли тўлмайдиган, васвасага учраган киши бўлса, унга уч марта ёки етти марта ювсин, деб белгилаб берилган.

Истинжо қилаётган одам ўнг қўли билан сув қуяди, чап қўли бармоқлари ичи билан авратини ювади.

Истинжо масаласида кўпинча хатога йўл қўйиладиган жойи шуки, баъзи таҳорат қилмоқчи бўлган одамлар ҳожатга бормаса ҳам албатта олд ва орқа авратларини ювиш шарт деб тушунадилар ва ҳар таҳоратда сув билан ювадилар. Бунинг устига жинсий аъзоларнинг ҳамма жойи, сонлардан ҳам бироз қўшиб ювадилар. Натижада қисқа муддатда турли касалликларга чалиниб, ибодатдан ҳам узоқда қолиб кетадилар. Аслида, пешоб қилган ёки катта ҳожат қилган киши нажосат чиққан жойнинг ўзини ювиши кифоя қилади. Унга бошқа аъзоларни қўшиб ювмаслик керак (манба: “Ҳидоя” ва “ал-Ихтиёр” китоблари). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

БОМДОДНИНГ ФАРЗИГА ЕТИБ КЕЛГАН КИШИ СУННАТНИ ЎҚИЙДИМИ?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бомдоднинг икки ракат суннатини ўқимаган одам имомни фарз намозида топса, қарайди: агар суннатни ўқиса, ҳеч бўлмаганда фарзнинг бир ракатига улгурадиган бўлса, суннатни ўқиб, сўнгра имомга иқтидо қилади. Мана шунда ҳам суннат, ҳам жамоатнинг фазилатига эришади. Чунки Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

«مَنْ أَدْرَكَ رَكْعَةً مِنَ الْصَلاَةِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْصَلاَةَ»
(رواه الإمام مسلم والإمام ابن ماجة عن أبي هريرة رضي الله عنه)

яъни: “Ким намоздан бир ракатни топса, ҳақиқатан ўша намозни топибти” (Имом Муслим ва Имом Ибн Можа ривояти)”.

Бундай ҳолатда суннатни фарз ўқилаётган сафда ўқимайди. Чунки уламолар бундан қайтарганлар, макруҳ бўлади. Балки, имкон бўлса, бошқа хонада ёки сафдан узоқроқ жойда ўқиб, тезлик билан жамоатга қўшилади. Агар суннатни ўқиса, фарзнинг бир ракатига ҳам улгурмайдиган бўлса, суннатни ўқимасдан, фарз ўқиш учун жамоатга эргашади. Чунки жамоатга эргашишнинг савоби суннатни ўқиш савобидан кўпроқдир. Жамоатни фазилати ҳақида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

«صَلاَةُ الْجَمَاعَةِ تَفْضُلُ صَلاَةَ الْفَذِّ بِسَبْعٍ وَعِشْرِيْنَ دَرَجَةً»
(رواه الإمام البخاري والإمام مسلم عن عبد الله بن عمر رضي الله عنهما)

яъни: “Жамоат билан ўқилган намоз ёлғиз ўқилган намоздан йигирма етти даража афзалдир” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти)”.
Шуни ҳам унутмаслик керакки, бомдоднинг фарзига қўшилгани сабабли ўқилмай қолган бомдоднинг суннатини фарздан кейин ўқилмайди. Балки суннат бундай кишидан соқит бўлади. Чунки бомдодни суннати фақат бир ўринда қазо қилинади. У ҳам бўлса, бомдоднинг суннати фарзи билан бирга қазо бўлиб, бугунги бомдод намозининг қазосини завол вақтигача ўқийдиган киши суннатини ҳам бирга қазо қилиб ўқийди, заволдан кейинга қолса, фақат фарзи ўқилади. (“Фатҳу бабил иноя” ва “Ҳидоя” китоблари). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Hidoyat.uz

Мовароуннаҳр нашриёти

Фотолавҳа: Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом Институти сиртқи бўлим талабалари ўртасида Қуръон мусобақалари

Фотолавҳа: Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом Институти сиртқи бўлим талабалари ўртасида Қуръон мусобақалари