Ўзбекистон Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги индексида юқорилади

Янгиликлар

Ўзбекистон Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги индексида юқорилади

Чоп этилди Yanvar 13, 2020 Ўзбекистон Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги индексида юқориладиda fikr bildirishni o'chirish

Буюк Британиянинг The Economist Intelligence Unit ташкилоти 2019 йил учун “ Global oziq–ovqat xavfsizligi ” индекси (GFSI) бўйича ҳисоботини чоп этди. Ҳисоботга кўра, индексдан 2018 йилдаги каби 2019 йилда ҳам 113 та мамлакат ўрин олди.

GFSI учта асосий тоифа (компонент)дан ташкил топди: (1) Озиқ-овқат маҳсулотларининг мақбуллиги ва истеъмоли, (2) Озиқ овқат маҳсулотларининг мавжудлиги ва етарлилиги ҳамда (3) Озиқ-овқат маҳсулотларининг сифат ва хавфсизлиги даражаси.

Умуман олганда, 87 мамлакат ўзининг кўрсаткичларини яхшилаган бўлса, 18 та давлатда озиқ-овқат хавфсизлиги даражаси пасайган ҳамда 8 та мамлакатда жорий ҳолат ўзгаришларсиз қолган.

Ўзекистон дунёда якуний 71-ўринни эгаллаб, 2018 йилга нисбатан 9 поғонага кўтарилди ва ўзининг кўрсаткичларини яхшилаган, деб хабар қилади Молия вазирлиги матбуот хизмати. Ўрта Осиё мамлакатлари орасида Қозоғистон (48-ўрин) ва Тожикистон (93-ўрин) ҳам ушбу индексда кўтарилган.

GFSI нинг баҳолаш методологияси шуни кўрсатадики, Ўзбекистонда энг катта ижобий ўзгаришлар шаҳарларнинг озиқ-овқат оқимини ўзлаштириш қобилияти, озиқ-овқат хавфсизлиги ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига импорт тарифлар каби кўрсаткичларда кузатилди. Бироқ, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг ўзгарувчанлиги, қишлоқ хўжалигини тадқиқ қилиш учун сарфланадиган давлат харажатлари ва озиқ-овқатнинг ўртача нархидаги ўзгаришлар каби кўрсаткичларда аҳамиятсиз пасайиш кузатилди.

Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги индекси Буюк Британиянинг The Economist Intelligence Unit тадқиқот компанияси томонидан юритилади, аввал DowDuPont таркибига кирган Америка компанияси “Corteva Agriscience” томонидан қўллаб-қувватланган. Тадқиқот 2012 йилдан бери олиб борилмоқда ва ҳозирги вақтда дунёнинг турли мамлакатларидаги озиқ-овқат хавфсизлиги ҳолатининг энг тўлиқ тўпламини акс эттиради.

Мағфират қилиш Ўзининг иродаси
«Аллоҳ таоло айтади: “Эй одам боласи! Модомики, сен Менга дуо …
19.04.2024
Такфир Исломнинг моҳиятига зиддир
Ҳанафий мазҳабига кўра, иймон – Аллоҳнинг ҳузуридан Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи …
17.04.2024
Телефонда гаплашишнинг 60 одоби
· Одобнинг асли – ўзини нуқсонли, бошқани – комил кўрмоқликдир. …
17.04.2024
МАДИНАИ МУНАВВАРАГА КИРГАН ПАЙТДА ЎҚИЛАДИГАН ДУО
“Бисмиллааҳ, маа шаа Аллооҳ, лаа ҳавла валаа қуввата иллаа биллааҳ. …
15.04.2024
Тарбия амал билан бўлади
“Фарзандлар оилада қулоқлари билан эмас, кўзлари билан таълим оладилар” деганлар. …
13.04.2024
Рўза давом этаверади
Рамазондан кейин ҳам рўза тутиш тугаб қолмайди, Қуръон ўқишдан йироқлашилмайди, …
7.04.2024

РЎЗАДОР КИШИНИНГ УЙҚУДА ЭҲТИЛОМ БЎЛИШИ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.

Эҳтилом бўлиш яъни уйқуда булғаниш рўзани бузмайди. Чунки, бундай ҳолат кишининг ўз ихтиёри билан содир бўлмайди. Эҳтилом бўлган рўзадор уйқудан тургач дарров ғусл қилиб олади. Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

عن ابن عباس قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: ثَلاَثَةٌ لاَ يُفَطِّرْنَ الصَّائِمَ الْقَىْءُ وَالْحِجَامَةُ وَالاِحْتِلاَمُ.
(رَواه البزار بإسنادين وصحح أحدهما وظاهره الصحة).

“Уч нарса рўзадорнинг рўзасини очмайди; (беихтиёр) қайт қилиш, қон олдириш ва эҳтилом” (Имом Баззор ривояти).

Бу ҳақида Имом Бурҳониддин Марғилоний шундай дейдилар:

( فَإِنْ نَامَ فَاحْتَلَمَ لَمْ يُفْطِرْ ) لِقَوْلِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ { ثَلَاثٌ لَا يُفْطِرْنَ الصِّيَامَ الْقَيْءُ وَالْحِجَامَةُ وَالِاحْتِلَامُ } ، وَلِأَنَّهُ لَمْ تُوجَدْ صُورَةُ الْجِمَاعِ وَلَا مَعْنَاهُ وَهُوَ الْإِنْزَالُ عَنْ شَهْوَةٍ بِالْمُبَاشَرَةِ

“Рўзадор уйқусида эҳтилом бўлиб қолса, рўзаси очилмайди, чунки Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Уч нарса рўзадорнинг рўзасини очмайди; (беихтиёр) қайт қилиш, қон олдириш ва эҳтилом”, деганлар. Яна бу ҳолатда жинсий алоқанинг кўриниши ҳам, маъноси (яъни, шаҳват билан маний нозил бўлиши) ҳам бўлмагани учун рўзани бузмайди” (манба: “Ҳидоя”).

Демак, саҳарликдан кейин ухлаб, эҳтилом бўлиб қолган киши, ғусл қилади, оғиз бурнини муболаға қилмай ювади ва рўзасини давом эттиради. Баъзи уламоларимиз оғиз ва бурун чайишда муболаға қилмасликни оғиз ва бурунда сувни кўп ушлаб турмаслик билан изоҳлашган. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Таҳорат олаётганда пайпоққа масҳ тортиш масаласи анчадан бери тортишувларга сабаб бўлмоқда. Пайпоққа масҳ тортиш жоизми? Имкони бўлса, шуни бизга тушунтириб берсангиз.

Бугунги кундаги пайпоқларнинг барча турига хоҳ қалин хоҳ юпқа бўлсин масҳ тортиб бўлмайди. Баъзи ҳадисларда Пайғамбар алайҳиссалом “жавроб”га масҳ тортганлари ривоят қилинган. Ҳозирги замонавий араб тили луғатларида жавроб – пайпоқ экани қайд этилади. Лекин шуни таъкидлаб ўтиш лозимки Пайғамбар алайҳиссалом давридаги “жавроб”лар билан ҳозирги замонавий пайпоқлар бутунлай бошқа-бошқа нарсалардир. Буни тўғри англаб етиш учун мўътабар манбаларга мурожаат қилиб, асри саодат даврларида жавроб қандай бўлганини яхши билиб олишимиз лозим бўлади.

عنِ المُغيرةِ بنِ شُعْبَةَ قالَ: “تَوَضّأَ النّبيُّ صلى الله عليه وسلم وَمَسَحَ عَلَى الْجَوْرَبَيْنِ وَالنّعْلَينِ” أَخْرَجَهُ التِّرْمِذِيُّ وَأَبُو دَاوُدَ

Муғийра ибн Шўъба разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам таҳорат қилдилар ва жавробга ҳамда ковушга масҳ тортдилар” (Имом Термизий ва Имом Абу Довуд ривоят қилган).
«Жавроб» сўзи аслида “кавроб” бўлиб, араб тилига бошқа тилдан кириб келган. “Қомусул Муҳийт” ва “Лисонул Араб” номли энг мўътабар луғат китобларда “жавроб” кишининг оёқларига ўраладиган нарса экани айтилган. Аллома Шавконий: “Махси юмшоқ, ошланган теридан қилинади, чориқ унинг устидан кийилади, “жавроб” эса чориқдан ҳам катта бўлади”, деган. Моликий мазҳабидаги муҳаққиқ уламолардан Ибн Арабий ҳадисларда келган жавробни қуйидагича изоҳлайди:

الجَوْرَبُ: غِشَاءَانِ لِلْقَدَمِ مِنْ صُوفٍ يُتَّخَذُ لِلدُّفْءِ

“Жавроб – икки оёқни иссиқ тутиш учун жундан тайёрланган ва уни ўраб турадиган нарсадир” (манба: “Оризатул аҳвазий шарҳ сунани Термизий” китоби). Аллома Бадриддин Айний мазкур таърифга қўшимча қилиб, жавробни одамлар одатда ўта совуқ ўлкаларда кийишини таъкидлаб ўтган.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида жорий бўлган жавробга берилган таърифларнинг ҳаммасини ўрганиб, хулоса қилинса, у – жундан ёки пахтадан тўқилган қалин матодан бўлган, оёқни иссиқ тутиш учун кийиладиган ёки оёққа ўраладиган нарса бўлгани маълум бўлади. Жавробнинг махсидан фарқи шуки, махси ошланган теридан тикилиб тайёрланган бўлса, жавроб қалин матодан тайёрланган. Баъзи уламоларга кўра жавробнинг ости ёки усти теридан қопланган.
Замон ўтиши билан турли оёқ кийимлар тикилиб, уларга ҳам “жавроб” деб аталиши жорий бўлган. Айниқса, бу ҳол жавроб турли ўлкаларда турли кўринишда бўлиши билан ҳам фарқлана бошлаган. Фуқаҳоларимиз жавробга масҳ тортишнинг ҳукми ўша оёқ кийимининг ҳолатига қараб белгиланишини очиқ ойдин айтиб ўтганлар. Жумладан: мўътабар фиқҳий манба ҳисобланган “Иноя” китобида шундай дейилади:

الْمَسْحُ عَلَى الْجَوْرَبَيْنِ عَلَى ثَلَاثَةِ أَوْجُهٍ : فِي وَجْهٍ يَجُوزُ بِالِاتِّفَاقِ وَهُوَ مَا إذَا كَانَا ثَخِينَيْنِ مُنَعَّلَيْنِ ، وَفِي وَجْهٍ لَا يَجُوزُ بِالِاتِّفَاقِ وَهُوَ أَلَّا يَكُونَا ثَخِينَيْنِ وَلَا مُنَعَّلَيْنِ ، وَفِي وَجْهٍ لَا يَجُوزُ عِنْدَ أَبِي حَنِيفَةَ خِلَافًا لِصَاحِبَيْهِ وَهُوَ أَنْ يَكُونَا ثَخِينَيْنِ غَيْرَ مُنَعَّلَيْنِ .

“Жавробга масҳ тортишнинг ҳукми уч хил кўринишда бўлади:
– Агар у қалин жавроб бўлиб, остига тери қўйилган бўлса, масҳ тортиш жоиз. Бунга уламоларимиз иттифоқ қилганлар.
– Теридан бўлмаган юпқа жавроб бўлса, масҳ тортиб бўлмайди. Бунга ҳам барчалари иттифоқ қилганлар.
– Теридан бўлмаган лекин қалин жавроб бўлса, Имом Аъзам наздида масҳ тортиш дуруст эмас. Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммад наздида масҳ тортиш жоиз”.
Демак, аввалги пайпоқлар маҳсига ўхшагани, маҳсига қўйилган талабларга жавоб бергани учун уларга масҳ тортилган. Ушбу талабларга жавоб бера олмаган ҳар қандай оёқ кийимларга масҳ тортиш жоиз эмас, деб ҳисобланган.
“Ибн Аби Шайба”нинг “ал-Мусоннаф” китобида шундай келтирилади: “Саъид ибн Мусаййиб ва Ҳасан Басрий раҳимаҳумаллоҳ: “Жавроб жуда қалин бўлсагина, унга масҳ тортишга рухсат берилади, дер эдилар”.

Аллома Косоний раҳимаҳуллоҳ “Бадоеъус саноеъ” китобида шундай ёзадилар: “Уламоларнинг ягона фикрига кўра, агар жавробларнинг матоси сув сизиб ўтадиган даражада юпқа бўлса, уларга масҳ тортиш мумкин эмас”.
Аллома ибн Нужайм раҳимаҳуллоҳ ҳам шундай дейдилар: “Ип ёки жундан қилинган жавробларга масҳ тортиш мумкин эмас. Бу борада ҳеч қандай ихтилоф йўқ. Кийилган жавроб бир фарсах (уч мил, тахминан 6 км.) дан ортиқ йўл юрса бўладиган даражада қалин бўлсагина, уламоларнинг фикрида бироз фарқ учраши мумкин (манба: “Ал-Баҳрур-Роиқ” китоби).
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, барча фақиҳлар ва мужтаҳидлар сув сизиб ўтадиган, оёқда ўзини тутиб тура олмайдиган яъни боғичсиз тушиб кетадиган, юқорида айтилган масофагача кийиб юрилса йиртилиб кетадиган пайпоқлар ва пойафзалга масҳ тортиш жоиз эмаслигига иттифоқ қилганлар. Бугунги кунимизда кийилаётган ип, пахта, жун, нейлон ва бошқа нарсалардан қилинган пайпоқларда юқорида уламоларимиз айтиб ўтган жавробларнинг хусусиятлари йўқ, шунинг учун уларга масҳ тортиб бўлмайди.
Агар кимдир ҳозирги юпқа пайпоқларга масҳ тортаётган бўлса, имом Абу Ҳанифа ва у зотнинг икки шогирдлари ҳамда имом Молик, имом Шофеий, имом Аҳмад ибн Ҳанбалнинг мазҳабларига кўра унинг таҳорати дуруст бўлмайди. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Менинг касбим ҳайдовчи. Баъзан машинамга ўтирган кишиларнинг ҳар хил буюмлари тушиб қолмоқда. Шу нарсаларнинг эгаларини қидириб, суриштириб топа олмаяпман. Илтимос бир йўлини кўрсатсангиз.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Одамлар тушириб қолдирган нарсалар нолойиқ одамларнинг қўлига тушиб қолмаслиги учун уни олиб қўйиш афзал. Ўша нарсаларнинг йўқолиб кетиш хавфи бўлса, уни олиш вожибга айланади. Топилмани эгасига қайтариш учун олаётганига гувоҳ келтирилади. Яъни, ким йўқотган нарсасини излаётган бўлса, менга йўллаб қўйинглар, дейди. Мана шу пайтда қўлидаги топиб олинган нарса, у учун омонатга айланади. Омонатни энди эгаси қидириб келмайди деб гумони ғолиб бўлгунича топилган жойда, одамлар тўпланадиган жойларда эълон қилиб туради. Ҳозирги кунда эълон қилишда радио, газета ва ижтимоий тармоқлардан фойдаланиш ҳам мумкин.

Зайд ибн Холид ал-Жуҳаний разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким йўқолган нарсани танитмай ўзиники қилиб олса, залолатга кетувчидир”, деганлар (Имом Муслим ва Имом Аҳмад ривоят қилган).

Топиб олинган нарса таом, мева ва шунга ўхшаш узоқ турмайдиган маҳсулот бўлса, токи айниб қоладиган вақтигача эълон қилинади. Агар айнимайдиган нарса бўлса, “энди эгаси излаб келмайди”, деб гумони ғолиб бўлгунича эълон қилишда давом этади.

Имом Муҳаммад ибн Ҳасан: “Бир йил муддат эълон қилишда давом этиб, эгасини келишини кутади”, деганлар. Агар эгаси ушбу муддат ичида келмаса-ю топиб олган киши фақир бўлса, ундан ўзи фойдаланиши жоиз. Бу ҳақда Убай ибн Каъб разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

عَرِّفْهَا فَإِنْ جَاءَ أَحَدٌ يُخْبِرُكَ بِعِدَّتِهَا وَوِعَائِهَا وَوِكَائِهَا فَأَعْطِهَا إيَّاهُ وَإِلَّا فَاسْتَمْتِعْ بِهَا

яъни: “Топилган нарсани эълон қил. Бирор киши унинг сони, идиши ва боғичини айтиб келса унга бер, акс ҳолда ундан фойдалан” (Имом Муслим ва Имом Термизий ривоят қилишган).

Топиб олган киши бой бўлса, фақир ота-онасига, бола-чақасига ёки яқинларига садақа қилиши ҳам мумкин. Бунда ўша буюм ёки маблағнинг асл эгасининг номидан садақа қилади. Топиб олинган буюм ёки маблағ садақа қилинганидан кейин эгаси келса, садақа қилинганига рози бўлиб, савобидан умидвор бўлиши ёки топиб олган кишидан уни тўлаб беришини талаб қилиши мумкин (“Ҳидоя”, “Ал-Ихтиёр”, “Фатҳу бобил иноя”). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

РЎЗАДОРНИНГ ҚАЙТ ҚИЛИШИ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Рўзадор қасддан қайт қилмаса рўзаси очилмайди. Агар қасддан, ўзини-ўзи қайт қилдирса рўза очилади. Бунга қуйидаги ҳадис далилдир:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: “مَنْ ذَرَعَهُ الْقَيْءُ فَلَيْسَ عَلَيْهِ قَضَاءٌ،
وَمَنْ اسْتَقَاءَ عَمْدًا فَلْيَقْضِ” (رَوَاهُ الإِمَامُ التِّرْمِذِيُّ)

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким рўзадор бўлсаю, унга қайт ғолиб келса, қазо қилиш вожиб эмас. Агар ўзи хоҳлаб қайт қилган бўлса, қазо тутсин”, деганлар” (Имом Термизий ривояти).

Агар қайт рўзадорнинг ихтиёрисиз ўзи ютилиб кетсаю, қайтнинг миқдори оғиз тўладигандан оз бўлса рўза бузилмайди. Бу ҳақда Имом Сарахсий раҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар:

إِذَا ذَرَعَهُ القَيْءُ دُونَ مِلْئَ الْفَمِ وَعَادَ بِنَفْسِهِ لَمْ يَفْسُدْ صَوْمُهُ بِالإِتِّفَاقِ

яъни: “Қайт рўзадорга ғолиб келсаю, оғиз тўлмайдиган миқдорда қайт қилса ва беҳосдан ютилиб кетса унинг рўзаси бузулмайди. Бунга уламолар иттифоқ қилишган” (“ал-Мабсут”).

Агар қайтнинг миқдори оғиз тўладиган даражада кўп бўлса ва ўзи беҳосдан ютилиб кетса Имом Абу Юсуф (р.а.)га кўра рўза бузилади ва қазо вожиб бўлади. Имом Муҳаммад (р.а.)га кўра эса рўза бузилмайди. Рўзадор ушбу ҳолатда қайъни ютмасликка имкони бор бўла туриб, ютиб юборса унинг рўзаси бузилишига уламоларимиз иттифоқ қилишган.

Қайтда оғиз тўлиш миқдори борасида ҳам уламоларимиз турли қарашларни айтиб ўтишан. Жумладан, Бурҳониддин ибн Моза ал-Бухорий бу ҳақда шундай деганлар:

وَحَدُّ مِلْءِ الفَمِ مَا لاَ يُمْكِنُ ضَبْطُهُ، وَفِي بَعْضِ الْمَوَاضِعِ مَا لاَ يُمْكِنُ ضَبْطُهُ أَلَّا يُخْرِجَ، وَعَنْ الفَقِيْهِ أَبِي جَعْفَرٍ الْهِنْدُوَانِيِّ أَنَّهُ قَالَ: مِلْءُ الْفَمِ أَنْ يُعْجِزَهُ عَنْ الكَلاَمِ

“Қайтда оғиз тўла бўлишининг чегараси уни оғизда ушлаб тура олмаслик билан белгиланади. Баъзи ўринларда эса уни “Оғиздан чиқариб ташлашдан бошқа чора қолмаган”лик билан изоҳланган. Фақиҳ Абу Жаъфар Ҳиндувоний: “Қайтда оғиз тўлиши – у билан киши гапира олмай қолиши билан ўлчанади” деган” (“ал-Муҳийтул Бурҳоний”). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

ШАЙТОННИНГ ҲИЙЛАЛАРИ

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим. Инсониятнинг отаси Одам алайҳиссалом яратилгандан бери Шайтон одам зотига душманлик қилади. Уларни турли йўллар билан адаштириш ва ўзининг ортидан дўзахга олиб кетиш пайида бўлади. Бунинг учун турли-туман йўллардан фойдаланади. Шайтон ҳийлаларидан огоҳ бўлиш унинг тўрига тушиб қолмаслигимиз учун Қуръони карим ва ҳадиси шарифда етарлича кўрсатмалар мавжуд. Қуйида Қуръони каримда зикр қилинган шайтоннинг баъзи ҳийлаларини айтиб ўтамиз:

1. Шайтон инсонни камбағаллик билан қўрқитади, фаҳшга буюради.
Аллоҳ таоло шундай дейди:

الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

яъни: “Шайтон сизларни (хайр-эҳсон қилишда) камбағал бўлиб қолишдан қўрқитади ва фаҳш ишларга ундайди. Аллоҳ (эса) сизларга Ўзидан мағфират ва фазл (бойлик) ваъда қилади. Аллоҳ (карами) кенг ва билимдон зотдир” (Бақара сураси, 268-оят).

2. Маст қилувчи ичимликлар, қимор, бутпарастлик, фолбинлик шайтон амалларидан бўлиб, булар одамларни адаштиришда шайтоннинг воситалари бўлади.
Қуръони каримда шундай дейилади:
“Эй, имон келтирганлар! Албатта, май (маст қилувчи ичимликлар), қимор, бут-санамлар ва (фол очадиган) чўплар шайтоннинг ишидан иборат ифлосликдирки, ундан четланингиз! Шояд (шунда) нажот топсангиз. Шайтон май билан қимор (ёрдами)да ўрталарингизга адоват ва нафрат солишни ва сизларни Аллоҳнинг зикри ҳамда намоздан қайтаришни хоҳлайди. Бас, энди, сизлар (май ичишдан) тийилувчимисиз?” (Моида сураси, 90-91-оятлар).

3. Шайтон одамларга авратларини очишни буюради.
Аллоҳ таоло шундай дейди:

فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ لِيُبْدِيَ لَهُمَا مَا وُورِيَ عَنْهُمَا مِنْ سَوْآَتِهِمَا

яъни: “Сўнгра шайтон уларнинг ёпилган авратларини очиб юбориш (шарманда қилиш) учун иккиси (Одам ва Ҳавво)га васваса қилди…” (Аъроф сураси, 20-оят).

4. Шайтон мўминларга қарши курашаётганларнинг амалларини ўзларига чиройли кўрсатади ва уларга “Сизлардан ғолиб келадигани йўқ”, дейди.
Қуръони каримда шундай дейилади:
“Ўшанда шайтон уларга (мушрикларга) қилаётган ишларини зийнатли қилиб кўрсатиб: «Бу кун одамлар ичида сизларга ғолиб келадигани йўқ. Мана, мен ёнингиздадирман!» – деди. Икки тўп (лашкарлар) тўқнашганда эса (шайтон) ортига чекиниб: «Мен сизлардан безорман. Мен сизлар кўрмаган нарсани кўраяпман. Мен Аллоҳдан қўрқаман. Аллоҳ жазоси қаттиқ зотдир», – деди” (Анфол сураси, 48-сура).

5. Шайтон инсонга муҳим нарсаларни унуттиришга ҳаракат қилади.
Аллоҳ таоло шундай дейди:

وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْنِي عِنْدَ رَبِّكَ فَأَنْسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ

яъни: “Икковидан халос топувчи деб ҳисоблаган (соқийга Юсуф): «Хожанг (Миср шоҳи) ҳузурида менинг тўғримда гапир!» – деди. Лекин шайтон хожасига айтишни унуттирди. Натижада (Юсуф) бир неча йил зиндонда қолди” (Юсуф сураси, 42-оят).

قَالَ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَمَا أَنْسَانِيهُ إِلَّا الشَّيْطَانُ أَنْ أَذْكُرَهُ وَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ عَجَبًا

яъни: “У (Ювшаъ) айтди: “Буни кўринг, биз (денгиз соҳилидаги) қояга бориб (ором олган) пайтимизда, мен балиқни унутибман. (Буни сизга) айтишни фақат шайтон ёдимдан чиқарди. У (балиқ) денгизга йўл олибди, ажабо!” (Каҳф сураси, 63-оят).

6. Шайтон ака-ука, биродарлар ўртасига душманчилик суқишга уринади.
Қуръони каримда шундай дейилади:
“У (Юсуф алайҳиссалом) деди: «Эй, отажон! Мана шу (кўп йил) илгари кўрган тушимнинг таъбиридир. Раббим уни рост қилди. Дарҳақиқат, у менга яхшилик қилди – мени зиндондан чиқарди, шайтон мен билан акаларим орасини бузиб иғво қилганидан кейин, мана сизларни саҳродан (Мисрга соғ-саломат ҳолингизда) келтирди” (Юсуф 100-оят).

7. Шайтон инсонни устидан ҳукмини ўтказа олмайди, у фақат қизиқтиради ва инсон унга эргашади.
Қуръони каримда шундай дейилади:

“Қачонки, иш битгач (яъни жаннат аҳли жаннатга, дўзахилар дўзахга ҳукм қилингач), шайтон дейди: «Аллоҳ сизларга ҳақ ваъда қилган эди. Мен ҳам ваъда бериб, сизларни алдаган эдим. (Лекин) мен учун сизларнинг устингиздан ҳеч қандай ҳукмронлик йўқ эди, илло мен сизларни (куфр йўлига) чорладим. Сизлар менга ижобат этдингиз” (Иброҳим сураси, 22-оят).

8. Исроф қилувчилар шайтоннинг биродарларидир.
Аллоҳ таоло шундай дейди:

إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا

яъни: “Чунки, исрофгарлар шайтонларнинг биродарларидир. Шайтон эса, Парвардигорига нисбатан ўта ношукур эди” (Исро сураси, 27-оят).

9. Шайтон инсонга ёлғон ваъдалар – ғурур беради.
Қуръони каримда шундай дейилади:
“Улардан кучинг етган кимсани овозинг (васвасанг) билан қўзғат, уларнинг устига отлиқ ва пиёда (лашкарингни) торт, бойликлари ва фарзандларида уларга шерик бўл (уларни ҳаромдан орттиришга унда), уларга (ёлғон) ваъда бер!». Дарҳақиқат, шайтон уларга фақат алдов нарсаларнигина ваъда қилур” (Исро сураси, 64-оят).

10. Шайтон инсонга кофир бўлишни буюради, кофир бўлгач эса, мен сендан безорман деб ташлаб қочади.
Қуръони каримда шундай дейилади:

كَمَثَلِ الشَّيْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنْسَانِ اكْفُرْ فَلَمَّا كَفَرَ قَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ

яъни: “(Улар) худди шайтоннинг ўхшашидирлар. Қайсики, у инсонга: «Кофир бўл!» – дейди. Бас, қачонки, (инсон) кофир бўлгач, (шайтон унга): «Мен сендан безорман. Зеро, мен (барча) оламлар Парвардигори – Аллоҳдан қўрқаман», – дейди (ва инсонни тарк этади)” (Ҳашр сураси, 16-оят).
Эътибор бериб қаралса, шайтон ҳийлаларидан қутилиш йўллари мазкур оятларнинг баъзиларида зикр қилинган. Айримларининг чоралари эса бошқа оят ва ҳадисларда келади. Тавфиқ Аллоҳдан.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Hidoyat.uz

“Шамсуддинхон Бобохонов” нашриёт-матбаа ижодий уйи

Ўзбекистон Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги индексида юқорилади

Ўзбекистон Глобал озиқ-овқат хавфсизлиги индексида юқорилади