Биз билан боғланиш

Email: m-nashr@mail.ru
Тел: (71) 240-05-19

Манзилимиз:

Ўзбекистон, Тошкент, 100069
Зарқайнар 18-берккўча, 47 “а”- уй

Тилни гуноҳлардан тийиш
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўз муборак васиятларининг бу қисмида …
25.02.2020
Интернет луғати – World Wide Web
WWW. World Wide Web – (Халқаро ўргимчак тўри) – турли …
25.02.2020
Экстремизм – инсоният душмани
Динимиз таълимотида “ғулув”, “туғён”, “ҳаддан ошиш” кабилар қаттиқ қораланган. Аллоҳ …
24.02.2020
Дўстлик аломати
Зуннун Мисрий ҳазратларида бир ҳол бўлди. Натижада у зотда янги-янги …
24.02.2020
Яна рўмол ҳақида…
Эски Аҳдда рўмол ҳақида: “Исроил қизларига бошини ёпмасдан кўчага чиқиш …
24.02.2020
Кузатсанг – кўрасан! Кузатмасанг ҳам!
Ушбу мақолани ўқиб, айримлар «роса эринмаган одам экан-да» дейиши ҳеч …
24.02.2020

Эркакларга қизил кийим кийиш мумкинми?

Қизил кийим ҳақида келган турли мазмундаги ҳадисларнинг хулосаси шуки: эркаклар учун қип-қизил кийим кийиш мумкин эмас. Аммо кийим бошқа рангда бўлиб, унга қизил аралашган бўлса, бунинг зарари йўқ.

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: «نُهِيتُ عَنِ الثَّوْبِ الْأحْمَرِ، وَخَاتَمِ الذَّهَبِ، وَأَنْ أَقْرَأَ وَأَنَا رَاكِعٌ» (رواهُ الإمامُ النسائي).

яъни: Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Мен қизил кийим кийиш ва тилла узук тақишдан, рукуъ қилган ҳолда қироат қилишдан қайтарилдим”, дедилар (Имом Насоий ривояти). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Намоз ўқиганда сажда ҳолатида кўзни юмиш мумкинми?

Жумҳур уламолар намозда кўзни юмиш танзиҳий макруҳ амал дейишган. Чунки, Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам:

إِذَا قَامَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلاَةِ فَلاَ يَغْمِضْ عَيْنَيْهِ

яъни, «Сизлардан бирингиз намозда турганда кўзини юммасин», деганлар (Имом Табароний ва Ибн Адий ривоят қилган).

Уламоларимиз мазкур ҳадисни шарҳлаб ҳар бир аъзони ибодатдан ўз ҳаққи бўлгани каби кўзни ҳам ҳаққини адо этиш керак, дейишган.
Фуқаҳоларимиз сажда ҳам намознинг бир бўлаги бўлгани эътиборидан унда кўзни юмиш макруҳ эканини айтишган.

Аллома Ибн Обидин (раҳимаҳуллоҳ) “Раддул муҳтор”да: “Агар намозхон фикрини жамлашлик, қалбини ҳозирлаб, хушуъга эришиш мақсадида кўзини юмишга тўғри келса буни макруҳлиги йўқ”, деганлар. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Маҳсига масҳ тортиш ҳақида маълумот берсангиз?

Маҳси таҳорат олингандан сўнг кийилган бўлса, кейинги таҳоратда унга масҳ қилиш мумкин. Масҳ маҳсининг устки қисмига тортилади. Муғийра разияллоҳу анҳу айтади: «Мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам маҳсиларининг устига масҳ тортганларини кўрганман» (Имом Аҳмад ва Термизий ривояти).

Пайғамбар алайҳиссалом: «Маҳсига масҳ тортиш муддати мусофир учун уч кеча-кундуз, муқимга эса бир кеча-кундуздир», деганлар (Имом Аҳмад ва Имом Муслим ривоятлари).
Маҳсига қилинган масҳни тўрт нарса бекор қилади:
1. Муддатнинг тугаши.
2. Жунуб бўлиш.
3. Маҳсининг ечилиб кетиши, яъни товоннинг чиқиб кетиши.
4. Оёқнинг кичик уч бармоғи кўринадиган тешик.
Бундай ҳолатларда маҳсини ечиб, оёқни ювиш лозим бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Диниий китобларни ўқиганимда аксарият аҳкомлар, насиҳат ва кўрсатмалар айнан эркаклар учун эканмикин деб, мулоҳаза қилиб қоламан. Шаръий кўрсатмаларда аёллар учун ҳам буйруқлар борлиги маълум. Лекин нима учун кўп буйруқларда эркакларга хитоб қилинган? Шуни изоҳлаб берсангиз.

Қуръони каримдаги хитоблар фақат эркакларга хос эмас. Умумлаштириб кўрганимизда ундаги хитоблар уч хил бўлади:

1. Фақат эркакларга қаратилган хитоблар. Одатда бу хитоблар эркакларга хос ҳукмларда бўлади. Масалан:

نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ

Яъни: “Хотинларингиз сизлар учун зироатгоҳдир. Бас, зироатгоҳингизга хоҳлаган жиҳатингиздан келаверингиз…” (Бақара сураси, 223-оят)

2. Фақат аёлларга қаратилган хитоблар. Одатда бу хитоблар аёлларга хос ҳукмларда бўлади. Масалан:

وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِنْ كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآَخِرِ

яъни: “Талоқ қилинган аёллар ўзларига қараб, уч ҳайз муддати (ўтишини) кутиб ўтирадилар. Агар улар Аллоҳга ва охират кунига ишонсалар, бачадонларида Аллоҳ яратган нарса (ҳомила ёки ҳайз)ни яширишлари ҳалол (иш) эмас”. (Бақара сураси, 228-оят)

3. Лафзда эркакларга айтилган, аслида эркак ва аёлларга қаратилган умумий хитоблар. Масалан:

حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلَاةِ الْوُسْطَى وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ

яъни: “(Беш вақт фарз қилинган) намозларни, хусусан ўрта намозни сақлангиз (ўз вақтида ўқингиз) ва (намозда) Аллоҳга бўйин сунган ҳолатда (камтарлик билан) турингиз!” (Бақара сураси, 238-оят).

Бу турдаги хитобларга “Эй, имон келтирганлар…”, “Эй, Одам ўғиллари…”, деб бошланадиган оятларни ҳам мисол келтириш мумкин. Эркакларга хитоб қилиб, унинг замирида аёлларнинг ҳам назарда тутилиши, араб тили қоидаларига мувофиқдир. Шаръий қоида ва ҳукмларни жорий қилишда умумий хитоб қилиш услубларига ҳам мос келади. Буни қуйидагича изоҳлаш мумкин:
А) Қуръони каримдаги аксарият ҳукмлар эркаклар ва аёллар учун умумийдир. Агар ҳар бир оятда аввал эркакларга сўнгра аёлларга хитоб қилинса, бу балоғат ва фасоҳатга зид келади. Масалан: “Эй, имон келтирган эркаклар ва эй, имон келтирган аёллар” ёки “Эй, одам ўғиллари ва эй, Одам қизлари”, дейиш гапни ноўрин чўзиш ҳисобланади. Бу Қуръоннинг балоғатига тўғри келмайди.

Маълумки, Қуръони карим араб тилида нозил бўлган. Араб тилида жинс категорияси мавжуд. Ўзбек тилимизда эса бу категория ишлатилмайди. Араб тили олимлари эркак ва аёлларга умумий хитоб қилишда эркаклар жинси категориясидан фойдаланишга иттифоқ қилганлар. Бу қоида тилга осон бўлгани учун жорий бўлган.

Б) Шаръий хитобларда барчани назарда тутиб эркакларга хитоб қилиш инсониятнинг яратилиши ва хилқатига ҳам мос келади. Зеро Қуръони каримда шундай дейилган:

خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا

яъни: “(У) сизларни бир жондан (Одамдан) яратди, сўнгра ундан жуфтини (Ҳаввони пайдо) қилди”. (Зумар сураси, 6-оят).

Динимиз хитобларида аёлларнинг эркакларга тобе бўлиши уларнинг яратилишда ҳам эркакларга тобе бўлишига мувофиқ келади.

В) Аллоҳ таоло эркакларга жамиятда катта масъулият юклаган. Улар оила бошлиғи, аёллари ва болаларини нафақа билан таъминловчи, имом ва сиёсат юритувчи ҳисобланадилар. Шунинг учун асосий хитоблар уларга қаратилади. Аёллар эса аксарият ҳолатларда уларнинг таъминоти ва ҳимояси остида бўладилар. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

ҚУРБОНЛИК ҚИЛМОҚЧИ БЎЛГАН ОДАМ СОЧ ВА ТИРНОҒИНИ ОЛМАСЛИГИ КЕРАКМИ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Шариатимизда Зулҳижжа ойи киргандан бошлаб токи қурбонлик қилгунча киши соч ва тирноқларини олмаслиги шарт қилинмаган. Балки бу – ихтиёрий бўлган мубоҳ ишдир.
Мана шу ўн кунда бошқа кунларда бажарадиган баъзи одатий амалларимизни бажармасликка тарғиб қиладиган кишилар, ўз гапларини ушбу ҳадис билан қувватлайдилар. Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар:

إِذَا دَخَلَ الْعَشْرُ وَأَرَادَ بَعْضُكُمْ أَنْ يُضَحِّيَ فَلاَ يَمَسَّ مِنْ شَعْرِهِ وَبَشَرِهِ شَيْئًا» وَفِي رِوَايَةٍ» فَلاَ يَأْخُذَنَّ شَعْرًا وَلاَ يَقْلُمَنَّ ظُفْرًا » وَفِي رِوَايَةٍ » مَنْ رَأَى هٍلاَلَ ذِي اْلحِجَّةِ وَأَرَادَ أَنْ يُضَحِّيَ فَلاَ يَأْخُذْ مِنْ شَعْرِهِ وَلاَ مِنْ أَظْفَارِهِ »
(رواه الامام مسلم)

яъни: “Қачон Зулҳижжанинг аввалги ўн куни бошланса ва бирортангиз қурбонлик қилмоқчи бўлса, соч ва соқолига тегмасин (олмасин)”, бошқа ривоятда “Соч ва тирноқ олмасин”, яна бошқа бир ривоятда эса “Ким Зулҳижжанинг ҳилолини кўрса ва қурбонлик қилмоқчи бўлса сочи ва тирноғини олмасин” (Имом Муслим ривояти).
Бу мавзуда улуғ Ҳанафий олим Имом Абу Жаъфар ат-Таҳовий роҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар:

فَذَهَبَ قَوْمٌ إلَى هَذَا الْحَدِيثِ ، فَقَلَّدُوهُ ، وَجَعَلُوهُ أَصْلًا .وَخَالَفَهُمْ فِي ذَلِكَ آخَرُونَ ، فَقَالُوا : لَا بَأْسَ بِقَصِّ الْأَظْفَارِ وَالشَّعْرِ ، فِي أَيَّامِ الْعَشْرِ ، لِمَنْ عَزَمَ عَلَى أَنْ يُضَحِّيَ ، وَلِمَنْ لَمْ يَعْزِمْ عَلَى ذَلِكَ وَاحْتَجُّوا فِي ذَلِكَ ، بِمَا قَدْ ذَكَرْنَاهُ فِي كِتَابِ الْحَجِّ ، { عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ : كُنْت أَفْتِلُ قَلَائِدَ هَدْيِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، فَيَبْعَثُ بِهَا ، ثُمَّ يُقِيمُ فِينَا حَلَالًا ، لَا يَجْتَنِبُ شَيْئًا مِمَّا يَجْتَنِبُهُ الْمُحْرِمُ ، حَتَّى يَرْجِعَ النَّاسُ (فَفِي ذَلِكَ دَلِيلٌ عَلَى إبَاحَةِ مَا قَدْ حَظَرَهُ الْحَدِيثُ الْأَوَّلُ وَمَجِيءُ حَدِيثِ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَحْسَنُ مِنْ مَجِيءِ حَدِيثِ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا ، لِأَنَّهُ جَاءَ مَجِيئًا مُتَوَاتِرًا .وَحَدِيثُ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا ، لَمْ يَجِئْ كَذَلِكَ ، بَلْ قَدْ طُعِنَ فِي إسْنَادِ حَدِيثِ مَالِكٍ ، فَقِيلَ : إنَّهُ مَوْقُوفٌ عَلَى أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا

яъни: “Баъзи аҳли илмлар бу ҳадис(ҳукми)га юрадилар. Уни маҳкам тутиб, (амал қилиш учун) асос қилиб олишади. Бошқа уламолар эса ўзгача йўл тутадилар ва шундай дейдилар: “Зулҳижжанинг аввалги ўн кунида қурбонлик қилишни ният қилган ва ният қилмаганлар учун соч ва тирноқларини олишда ҳеч қандай зарар (гуноҳ) йўқ”. Улар бу тўғрисида “Ҳаж китоби”да келтирган ҳадисимизни ҳужжат қиладилар: Оиша розияллоҳу анҳо айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Ҳадий (қурбонлик учун аталган ҳайвон)ларига қурбонлик белгиларини боғлар эдим. У зот қурбонликларини (Макка шаҳрига) жўнатар ва биз билан (Мадина шаҳрида) ҳалол (яъни, эҳромсиз) турардилар. Эҳромли киши эҳтиёт бўлиши керак бўлган нарсалар (соч ва тирноқ олиш, жинсий алоқа ва ҳаказолар)дан сақланмас эдилар. Одамлар ҳаждан қайтгунча шу ҳолат давом этарди”. Бу ҳадисда аввалги ҳадисда ман қилинган ишларнинг мубоҳ эканига далил бор. Оиша онамиз розияллоҳу анҳо айтган ҳадиснинг бизга етиб келиш йўли Умму Салама онамиз (розияллоҳу анҳо)никидан яхшироқ. Чунки Оиша онамизнинг ҳадиси бизга “Мутавотир” ҳолда етиб келган. Умму Салама онамиздан ривоят қилинган ҳадиснинг бизга етиб келиши эса ундай эмас, балки Имом Моликдан ривоят қилинган ҳадиснинг иснодига таъна етган. Бу ҳадис Пайғамбаримизга етиб бормайди, Умму Саламада тўхтайди, деганлар” (“Шарҳи маонил осор”)
Имом Таҳовий бу мавзуни ҳадислар билан шарҳлаб бўлгач, масалага бошқа томондан ёндашиб айтадиларки, эҳром – кишига аввал ҳалол бўлган кўп нарсаларни ман қилади. Шуларнинг ичида энг қаттиқ ман қилингани жинсий алоқа бўлиб, у эҳромни бузади. Энди, эҳромда бўлмаган киши қурбонлик қилмоқчи бўлса, у жинсий алоқадан ман қилинмайди. Ундан ман қилинмагандан кейин ўз-ўзидан ундан пастроқ даражадаги иш (соч, тирноқ олиш)лардан ман қилинмайди. Мана шу – Имом Абу Ҳанифа, Абу Юсуф ва Муҳаммад (роҳматуллоҳи алайҳим)ларнинг сўзидир.
Муҳаққиқ аллома Мулла Алийюл Қорий роҳимаҳуллоҳ бу масалада шундай дейдилар:

وَقَالَ أَبُو حَنِيْفَةَ: هُوَ مُبَاحٌ لاَ يُكْرَهُ وَلاَ يُسْتَحَبُّ

яъни: “Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Бу иш – мубоҳ бўлиб, (соч, тирноқни олиш) макруҳ ҳам эмас, (уларни олмаслик) мустаҳаб ҳам эмас”” (“Мирқотул Мафотиҳ”).
Демак, қурбонлик қилмоқчи бўлган шахс модомики эҳромда эмас экан соч-соқолини, тирноғини олишида ҳеч қандай гуноҳ йўқ, балки бу – ихтиёрий бир амалдир. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Hidoyat.uz

Мовароуннаҳр нашриёти