Ибодатнинг муҳим асоси
Жамиятда кишилар у ёки бу иши амалга ошмаётгани, қайсидир муаммолари ҳал бўлмаётганидан нолиганини тез-тез кўрамиз. Сўраб-суриштирсангиз, ўзини мусулмон санаган аксарият кишилар ҳам ечимни аслида кимдан сўрашга кўп ҳам эътибор қаратишавермайди. Ҳолбуки, бу дунёда ҳар биримиз имтиҳон қилинамиз.
Имтиҳон қилувчи эса бизга йўл кўрсатиб қўйибди: «Парвардигорингиз: “Менга дуо қилингиз, Мен сизлар учун (дуоларингизни) ижобат қилай!” – деди» (Ғофир сураси 60-оят). Демак, дуо ҳар биримизнинг ҳаётимиз мазмунига айланиши зарур. Дуони фақат фақир, муҳтож, дардманларга хос деб билмаслик керак.
Дуо оддий гаплар эмас. “Топганимиз тўйларга буюрсин”, “Бошимиз тўйдан чиқмасин” сингари мавҳум жумлалар билан дуо мукаммал бўлмайди. Дуода асл мақсад банданинг ҳолини Раббисига арз қилиши бўлгани боис, бу иш Аллоҳ ва бандаси орасидаги муносабат, алоқадир. Бунда банда Яратувчиси, Ризқлантирувчисига ҳолини баён қилиб, ожиз ва хатокор эканини эътироф этади. Истиғфор айтиб, Аллоҳдан мағфират сўраш баробарида ёрдамга ҳам муҳтожлигини аён қилади. Бу ҳол банданинг Аллоҳга боғланиши, таслимиятидир. Зеро, ҳар жабҳада Аллоҳ таолога муҳтож, ожиз ва нотавон бўлган қулнинг вазифаси ҳам Раббига дуо қилишдир. Ичдан, самимий қилинган дуони эса Аллоҳ қабул этади, иншоаллоҳ.
Демак, дуо ибодатнинг асосидир. Кибрдан халос бўлган инсонгина дуо қилишга йўналади. Баъзан даврада бировга гап бермаган кишига “дуо қилинг” десангиз, каловланиб қолади. Чунки дуо муҳим ибодатдир. Яратганнинг наздида на мол-мулк, на мартабанинг аҳамияти бор. Чин дилдан, ихлос билан қилинган дуо эса бизни Аллоҳ ҳузурида қадрли қилади. У фақат эҳтиёжларни баён қилиш эмас, балки инсоннинг маънавий сезгилари, илоҳий неъматлар мўъжизаларидан ҳайратланиб, кўрган, ҳис қилган нарсаларини эътироф этиши, тилга олиши ҳамдир.
Танглик ва ташвишли дамлардагина қўлини дуога очиб, бошқа пайтда Аллоҳдан бехабар каби яшайдиганлар ҳақида Қуръони каримда бундай дейилади: «Инсонга зарар етганда, ётган ҳолда ё ўтириб ёки тик туриб ҳам Бизга илтижо қилади. Ундан зарарини кетказганимизда эса, гўё етган зараридан Бизга дуо қилмагандек кетаверади. Мана шу тарзда исрофчи (тажовузкор)ларга ўз қилмишлари зийнатли (чиройли) қилиб қўйилди» (Юнус сураси, 12-оят). .
Ғофил одам соғлиги жойида, аҳволи яхши пайтда ҳаётнинг оқимида индамай оқиб кетаверади. Гуноҳ, хато ишлар қилади, чегарадан чиқиб кетади. Куч-қуввати жойида пайти яқин келажакда ожиз, муҳтож бўлиб қолишини ўйлаб кўрмайди. Айниқса, тўқлик кўп нарсани унуттиради. Ўзини бой санаш кишини йўлдан оздиради. Кутилмаган бало туфайли бўйни эгик, қадди букик бечорага айланади. Бундай офатдан қутулиш учун Аллоҳга ёлвора бошлайди. Бошидан бало аритилса, яна ортига боқмай, хулоса қилмай, борар йўли қаерга элтишини билмай кетаверади.
Дуо ибодатнинг асоси экан, унинг замири эса Аллоҳни эслаш, зикр қилишдир. Бизни яратиб, ўз ҳолимизга ташлаб қўймаган, яратилишдан муродимиз нелигини билдириб, ғафлатдан асраган Раббимизни ҳар дам хотирлаб, сўз ва амалимизда Уни васф этишимиздир.
Бу ўткинчи дунёда моддий мақсадларга етишдан бошқа ташвиши бўлмаган бечора инсон эса мавжудлигининг асл ғоясини унутгандир. Худди робот сингари нафсининг дастурларини бажариб, балки ҳеч қачон эҳтиёжи бўлмайдиган ашёларга эга бўлиш иштиёқи билан умрини беҳуда ўтказиб, Аллоҳни унутади.
Қалби уйғоқ киши эса дуонинг аҳамиятини теран англаб, илтижоларини давомли қилади.
Алиакбар САЙФУДДИНОВ
Сурхондарё вилояти бош имом-хатиби
“Ҳидоят” журналининг 2019 йил, 11-сонидан