Мовароуннаҳр нашриёти

ЯНГИЛИКЛАР

Твиттер уйғурлар туфайли Хитой элчихонасининг саҳифасини блоклади

22/01/2021

Твиттер АҚШдаги Хитой элчихонасининг саҳифасини блоклаб қўйди, бунга эса элчихонанинг уйғур аёллари ҳақидаги твити сабаб бўлди. Твитда Пекиннинг Шарқий Туркистонда ... Давомини ўқиш

Шавкат Мирзиёев эрта тонгда Баҳоуддин Нақшбанд мақбарасини зиёрат қилди

22/01/2021

Бухоро вилоятига сафарини давом эттирар экан, Президент Шавкат Мирзиёев 22 январь куни эрта тонгда Баҳоуддин Нақшбанд мақбарасини зиёрат қилди. Ўтганлар ... Давомини ўқиш

Трамп ниҳоят Байденнинг ҳокимиятга келишини тан олди ва унга муваффақият тилади

20/01/2021

АҚШ президенти Дональд Трамп ўзининг хайрлашиш нутқида Жо Байден маъмуриятининг ҳокимиятга келганини тан олди ва унга муваффақият тилади. Бу ҳақда Америка Оқ уйига ... Давомини ўқиш

Ўзбекистонда талабалар ассоциацияси ташкил этилади

20/01/2021

Ўзбекистон талабалар ассоциациясини ташкил этиш режалаштирилмоқда. Бу ҳақда 2021 йилги давлат дастури лойиҳасида келтирилган. Мазкур вазифани бажариш муддати этиб 2021 йил 1 ... Давомини ўқиш

Европа ниқоб ўрнига респиратордан фойдаланишга ўтяпти

20/01/2021

Бавария аҳолисига ниқоб ўрнига FFP2 синфига мансуб респираторларни тақиш буюрилди. Ушбу қарор коронавируснинг янги мутацияси тарқалиши натижасида қабул қилинди, деб хабар ... Давомини ўқиш

Шаръий никоҳдан туғилган фарзандга ота ўз фамилиясини бера оладими?
Диний никоҳдаги турмуш ўртоғим билан фарзандли бўлдик. Лекин унинг қонуний …
22.01.2021
Кошғарий ҳикматлари
Атан jÿкi аш болса, ачқа аз кöрÿнÿр – атан (ахта …
20.01.2021
Орани ислоҳ қилиш нафл ибодатдан афзалдир
Имрон ибн Ҳусайн розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва …
20.01.2021
Қандай қулни озод этмоқ фазилатли ва савоблироқдир?
Ҳазрат Абу Зарр (розияллоҳу анҳу)дан: “Аллоҳ Расули (соллаллоҳу алайҳи ва …
20.01.2021
Буюмнинг бадали
Ҳазрат Анас (розияллоҳу анҳу)дан: “Аллоҳ Расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам), …
20.01.2021
ЛУТФИЙ ВА НАВОИЙ ҚАЛАМИНИНГ СЕҲРИ
Алишер Навоий ўзбек, умуман, туркий халқлар адабиётида тахмиснавислик анъанасини бошлаб …
19.01.2021

Мусулмон киши тилла ёки кумуш тиш қўйдириши мумкинми?

“Мўтабар тўрт мазҳаб фуқаҳолари ҳам зарурат бўлганда тилла ва кумушдан тиш қўйдириш ёки қимирлаб қолган тишни мустаҳкамлашни жоиз деб билганлар” (Қувайт Фиқҳ энциклопедияси).

Кумуш тиш қўйиш дурустлигига мужтаҳид имомларимиз иттифоқ қилишган. Тилла тиш борасида Имом Аъзамдан икки хил (яъни, дуруст ва дуруст эмас, деган) ривоят келган (Имом Таҳовий, “Мушкилул осор”).

Имом Ҳоким “Мунтақо” китобида шундай дейди: “Агар бир кишининг тиши қимирлаб қолса ва уни тилла ёки кумуш билан мустаҳкамлаб қўйса, Имом Абу Ҳанифа ва Имом Абу Юсуф наздида зарари йўқ” (“Фатавои Ҳиндия”).

“Имом Муҳаммад қимирлаб қолган тишни тилла ёки кумуш билан мустаҳкамлашни жоиз кўрган” (“Раддул муҳтор”).

Бу масаланинг ечими борасида мазҳаб ичидаги мужтаҳид даражасига етган олим Имом Кархий, тишларни тилла билан қотириб қўйишни жоиз, деб билганлар (Бадоиус саноеъ).

Машҳур олим Зафар Аҳмад Усмоний шундай дейди: “Тилла тиш қўйишнинг жоизлиги биз моил бўлган ишдир. Имом Аъзам ҳақида, (иккинчи сўзларида) шу фикрга қайтганлар, деб биламиз”.

Қолаверса, салафи солиҳлардан Куфа амири Муғийра, Ҳасанул Басрий, Муса ибн Талҳа, Басра қозиси Абдуллоҳ ибн Ҳасан, Абу Ҳамза, Абу Навфал, Язийд Ришк раҳматуллоҳи алайҳим ва бошқаларнинг тилла тиш қўйдирганлари ва тишга тилла қоплаганлари ҳақидаги ривоятлар бор (Эълоус сунан).

Демак, зарурат бўлганда (яъни, фақат зийнат учун эмас, балки тишлар касалланганда) эркаклар ҳам тилладан тиш қўйдириши мумкин.

Тишлар қопланганда остига сув тегмай қолади, деган эътирозга олимлар: “Тишларнинг усти қопланиши “жабира” (жароҳат устига боғланган латта) ҳукмида бўлади ва остига сув тегмаса зарари йўқ. Киши қоплама тиш қўйдираётган пайтда таҳоратли бўлса, ҳар хил шубҳа ва мулоҳазаларга ўрин қолмайди”, деб жавоб берадилар. Таҳорат ва ғуслда қоплама тишнинг усти ювилса, остини ювгандек бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

ЎЗГАЛАРНИНГ АЙБИНИ ОШКОР ЭТИШ

CАВОЛ: Адашган, бевақт она бўлган қизлар ҳақида уларнинг шахсини ошкор қилувчи ахборотлар турли манбаларда турлича тарқатилмоқда. Бу каби махфий тутилиши лозим бўлган ахборотни тарқатувчилар ҳақида қонуний жавобгарлик бор. Айб иш содир этган кишилар ҳақида ахборотларни ошкор қилишга динимизда қандай муносабат билдирилади?

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир роҳманир роҳим. Қизларимизнинг никоҳсиз фарзанд кўриши минг йиллардан бери Ислом динига амал қилиб, дунё халқларига ҳаё, ахлоқ-одоб масаласида ўрнак бўлиб келган мусулмон халқимиз учун жуда хижолатли ҳолатдир. Оиладаги тарбияда фақат моддий томонга эмас, балки маънавий тарбия: дин-диёнат, одоб-ахлоқ, ҳаё-ибо масалаларига ҳам эътибор қаратиш жуда муҳим. Шундагина юқоридаги каби ҳижолати ишлардан халос бўлишнинг иложи бўлади.
Динимизда яхшиликка буюриш, ёмонликдан қайтариш муҳим асослардан бири ҳисобланади. Жамиятда бўлаётган ёмон ишларга ҳеч ким бефарқ бўлмаслиги керак. Бирор кишини гуноҳ ёки жиноят қилаётган ҳолда кўрилса, уни бу йўлдан қайтариш зарур бўлади. Бу ҳақда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

” من رأى منكم منكرا فليغيره بيده فإن لم يستطع فبلسانه فإن لم يستطع فبقلبه وذلك أضعف الإيمان ” (رواه مسلم عن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه)

яъни: “Сиздан ким бир мункар ишни кўрса, қўли билан қайтарсин, агар қодир бўлмаса, тили билан қайтарсин, агар қодир бўлмаса, дили билан қайтарсин, ана ўша энг заиф иймондир” (Имом Муслим ривоятлари).
Лекин айбдорни ёмонликдан қайтармоқчи бўлган инсон бу ишни уни изза қилмасдан, обрўсини тўкмасдан бажариши керак. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳеч қачон бир кишига жамоат олдида танбеҳ бермасдилар. Балки у зотга хуш келмайдиган иш бўлса, жамоатга умумий қилиб: “Одамларга нима бўлдики, фалон-фалон ишни қилмоқдалар!” – деб танбеҳ берардилар ёки биродарингизга айтинг бу ишни қилмасин, деб огоҳлантирардилар.
Исломдаги умумий қоида, бўлиб ўтган ишларда иложи борича мўмин-мусулмонларнинг айбини беркитишга ҳаракат қилинади. Чунки банда хатокор, ҳеч ким айб иш қилишдан холи эмас. Бунинг устига айб иш қилган киши тавба қилиб, Аллоҳ таолонинг наздида гуноҳидан покланган бўлса, уни ноҳақ айблаш бўлади. Бу ҳақда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дейдилар:

ومن ستر مسلماً ستره الله يوم القيامة. (رواه البخاري عن عبد الله بن عمر رضي الله عنه).

яъни: “Ким мўминнинг айбини яширса Аллоҳ қиёмат куни унинг айбини яширади”. (Имом Бухорий ривоятлари). Бошқа бир ҳадиси шарифда эса:

من ستر عورة أخيه المسلم ستر الله عورته يوم القيامة، ومن كشف عورة أخيه المسلم كشف الله عورته، حتى يفضحه بها في بيته (رواه ابن ماجه عن عبد الله بن عباس رضي الله عنه)

яъни: “Ким мусулмон биродарининг айбини яширса Аллоҳ унинг айбини қиёмат куни яширади. Ким мусулмон биродарининг айбини ошкор қилса Аллоҳ унинг айбини ошкор қилади, ҳатто уни ўз уйида ҳам шарманда қилади” – дейилади. (Имом Ибн Можа ривоятлари)
Бунинг устига динимизда ўзгани зинода айблаш масаласи ўта нозик. Шаръан, тўртта гувоҳликка ярайдиган киши кўзи билан зино бўлиб турганини кўрмагунча, шаръий жазо белгиланмайди. Бирор шахсга зинокорсан деган одам сўзини исботлай (яъни, юқоридаги каби тўртта гувоҳ келтира) олмаса, унинг ўзига жазо тайинланади. Мусулмон кишининг ҳар бир айтган сўзи эътиборли ва масъулиятлидир. Шунинг учун ноҳақ сўз ва айблов учун дунёда ҳам, охиратда ҳам жавобгарлик бор.
Ҳар нарсада ҳам чегара бўлгани каби, киши ўзгаларга озор, бузғунчилик, ошкора фосиқлик билан танилган бўлса, унинг ҳолини одамларга очиб, уларга маълум қилиш лозим бўлади. Чунки одамлар унинг ёмонлигидан эҳтиёт бўлишлари янаям фойдали ишдир.
Бу мавзуга тегишли яна бир масала, ҳеч кимга мусулмонларнинг айбини пойлаб юриш, жосуслик қилиш мумкин эмас. Чунки Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Жосуслик қилманг” – деб очиқчасига бу ишдан қайтаради (Ҳужурот сураси, 12-оят). Демак ўзгаларнинг айбларини ахтариб, жосуслик қилиб юриш динимизда катта гуноҳ саналади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Ҳурматли устозлар, Ражаб ойининг фазилати, унда қилинадиган ибодатлар ҳақида маълумот берсангиз.

Ражаб ойи қамарий ойларнинг еттинчиси бўлиб, уруш ҳаром қилинган улуғ ойлардан бири ҳисобланади. Зеро, “ражаб” сўзи луғатда “улуғлаш”, “ҳурмат бажо келтириш” маъноларини англатади. Жоҳилият даври араблари бу ойни улуғлагани ва ҳурматлагани боис шу ном билан аталган.
Саҳобаи киромлар ва улардан кейинги салафи солиҳларимиз Рамазон ойидан сўнг тутган рўзаларини қабул бўлишини Аллоҳ таолодан сўрашар эди. Ражаб ойи келганда эса, Рамазонга соғ-саломат етишни сўрар эдилар. Бу ҳақида Набий алайҳиссаломдан заиф санад ила ҳадис ҳам ривоят қилинган:

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ. قَالَ : كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا دَخَلَ رَجَبٌ قَالَ: “اللهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي رَجَبٍ، وَشَعْبَانَ، وَبَلِّغْنَا رَمَضَانَ” (رواه الإمام ابن عساكر والبيهقي).

яъни: Анас ибн Молик разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Ражаб ойи кирса, Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Аллоҳ! Ражаб ва шаъбон ойларида бизга барака бергин ва Рамазон ойига етказгин”, дер эдилар” (Имом Ибн Асокир ва Имом Байҳақий ривоят қилган. Имом Нававий ва Ибн Ражаблар заиф ҳадис деган).
Дуонинг ўқилиши: “Аллоҳумма баарик ланаа фий ражабин ва шаъбана ва баллиғнаа рамазона”.
Машҳур тобеинлардан бўлган Абу Қилоба раҳимаҳуллоҳ Ражаб ойи фазилати ҳақида шундай деган:

عن عَامِرِ بْنِ شِبْلٍ رضي الله عنه، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا قِلابَةَ رضي الله عنه، يَقُولُ: “فِي الْجَنَّةِ قَصْرٌ لِصُوَّامِ رَجَبٍ” (رواه الإمام البيهقي).

яъни: Омир ибн Шиблдан ривоят қилинади, Абу Қилоба разияллоҳу анҳудан эшитдим, у зот айтадилар: “Ражаб ойида рўза тутувчилар учун жаннатда бир қаср бор” (Имом Байҳақий ривояти).

Шундай экан, имкони бор кишилар Ражаб ойидан бошлаб, нафл рўзаларни тутиб, Рамазон рўзасига ўзларини тайёрлаб боришлари мақсадга мувофиқ бўлади.
Шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, халқимиз орасида ражаб ойида қилиш шарт, деб тушуниладиган ибодатлар пайдо бўлган. Аслида уларнинг асоси мавжуд эмас. Шариатимиз кўрсатмаларида Ражаб ойининг муайян бир кунини рўза билан хосланмаган. Бу борада келган барча ҳадислар “мавзуъ” яъни тўқима эканига барча муҳаддис уламоларимиз иттифоқ қилишган.

Аслида нафл рўза тутиш, нафл намоз ўқиш савобли ишлардан. Лекин бунинг учун муайян кунни белгилаб, ушбу иш шариат кўрсатмаси деб, одат қилиб олиш ҳамда бунга далил сифатида турли тўқима ҳадисларни ривоят қилиш тўғри эмас. Айниқса, Ражаб ойининг йигирма еттинчи кечасида “Рағоиб намози”ни адо этиш борасида нақл қилинган ҳадисларнинг барчаси тўқима бўлиб, унга амал қилинмайди. Чунки унинг бидъат эканини Ибн Нужайм, Ибн Обидин ва Абдулҳай Лакнавий каби муҳаққиқ уламоларимиз томонидан очиқ-ойдин айтиб ўтилган (манба: “Баҳрур-роиқ”, “Раддул Муҳтор”, “ал-Осорул марфуъа фил-ахборил-мавзуа” китоблари).
Демак, Ражаб ойида ҳам бошқа ойларда бўлгани каби нафл рўза ва намозлар бирор кунга белгиламасдан, одат қилиб олмасдан ўқилаверади. Шундагина шариатимизда кўрсатилмаган турли бидъат ва хурофотдан узоқ бўлинади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Фол кўрувчилар жинлар билан ишлайдими?

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Фолбинларнинг баъзида ҳақ гапни айтиб қолишларининг сабаби шуки, жин гапларни ўғринча олиб, фолбиннинг қулоғига қуяди. Фол кўрувчи унга юзта ёлғон аралаштириб гапиради» деганлар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Фолбинларнинг гапларига ишониш қуфрдир (Аллоҳ асрасин). Ҳадиси шарифда: «Кимки башоратчи ёки фолбиннинг олдига борса ва у айтган нарсани тасдиқласа, шубҳасиз, у Муҳаммад (алайҳиссалом)га тушган нарсага куфр келтирибди», дейилган (Абу Довуд, Насоий ва Ибн Можа ривоятлари). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Айтишларича, рўзадор одам ўз сўлагини ютса рўзаси очилиб кетиши мумкин экан. Бу гап қанчалик тўғри? Саволим ножоиз бўлса олдиндан узр.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Рўзадор сўлаги (туфуги)ни ютиши билан рўза очилмайди. “Муҳитул Бурҳоний” номли китобда бу ҳақида шундай дейилади:

وَإِذَا جَمَعَ الصَّائِمُ رِيْقَهُ فِي فَمِهِ ثُمَّ ابْتَلَعَهَا لَمْ يُفْطِرْهُ

“Рўзадор оғзида туфугини йиғиб кейин ютиб юборса, рўзаси бузилмайди”.

Қасддан сўлагини оғзида тўплаб ютиш эса макруҳ бўлади. Бу ҳақда “Фатовои ҳиндийя”да қуйидаги жумлалар келтирилган:

وَيُكْرَهُ لِلصَّائِمِ أَنْ يَجْمَعَ رِيقَهُ فِي فَمِهِ ثُمَّ يَبْتَلِعَهُ كَذَا فِي الظَّهِيرِيَّةِ

“Рўзадор туфугини оғзида йиғиб кейин ютиб юбориши макруҳ бўлади. “Зоҳирийя”да шундай келтирилган”.

Демак, туфукни қасддан оғизда йиғиб, ютишдан иложи борича сақланиш керак бўлади. Одатдаги ҳолатда эса сўлакни ичга ўтиши макруҳ эмас. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar