Фоторепортаж: Биби Орифа зиёратгоҳи (Бухоро)

Мақолалар

Фоторепортаж: Биби Орифа зиёратгоҳи (Бухоро)

Чоп этилди Mart 12, 2019 Фоторепортаж: Биби Орифа зиёратгоҳи (Бухоро)da fikr bildirishni o'chirish

Фотолар муаллифи Шаҳзод Шомансуров

Аллоҳ Холиқдир
(Газетхон илҳоми) Бир ҳикоя мени ажаблантирди. Унда айтилишича, кунларнинг бирида …
26.11.2020
Олтин ўгитлар
Ҳаёт икки оятда мужассам: 1. «Бас, сизларга Мен (тараф)дан ҳидоят келганида …
26.11.2020
Савоби Қуръоннинг тўртдан бирига тенг
Меҳрибон ва Раҳмли Аллоҳ номи билан (бошлайман). «(Эй Муҳаммад!) Қачонки Аллоҳнинг …
26.11.2020
Душманни ҳам илм орқали таниймиз
Муҳтарам юртбошимиз Шавкат Мирзиёев: «Мамлакатимизда “Жаҳолатга қарши – маърифат” эзгу …
26.11.2020
Зинодан ҳам оғирроқ гуноҳ
Гуноҳлар орасида шундайлари борки, уларни Аллоҳ таоло Қуръони каримда жуда …
26.11.2020
Саодат асрида ижтимоий адолат
Мадина ҳаётининг дастлабки даври Бу янги ислом жамиятини барпо қилишнинг …
26.11.2020

ЧАЁН ТУШГАН СУВДАН ФОЙДАЛАНИШ ҲУКМИ

CАВОЛ: Ҳовузга чаён тушиб кетса, унинг ҳукми сичқонники билан фарқ қиладими?

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.

Ҳовузга чаён тушиб кетса, унинг ҳукми сичқонникидан фарқли бўлади. Чунки шариатимизда чаён оқувчи қони бўлмаган жониворлар тоифасига киритилган ва унинг сувда ўлиши сувни нажосат қилмайди. Сичқон эса оқувчи қони бор жонивор ҳисобланиб, унинг сувда ўлиши сувни нажосат қилади.

Бу ҳақида ватандошимиз Имом Марғилоний “Ҳидоя” китобида шундай дейдилар:

وموت ما ليس له نفس سائلة في الماء لا ينجسه كالبق والذباب والزنابير والعقرب

яъни: “Оқувчи қони бўлмаган чивин, пашша, турли замбур (қовоғари) ва чаён каби жониворларнинг сувда ўлиши уни нажосат қилмайди”. “Ҳидоя”нинг шарҳи “Фатҳул қодир”да бунга далил сифатида қуйидаги ҳадисни келтирилган:

{ يَا سَلْمَانُ كُلُّ طَعَامٍ وَشَرَابٍ وَقَعَتْ فِيهِ دَابَّةٌ لَيْسَ لَهَا دَمٌ فَمَاتَتْ فِيهِ فَهُوَ حَلَالٌ أَكْلُهُ وَشُرْبُهُ وَوَضُوءُهُ } رَوَاهُ الامام الدَّارَقُطْنِيُّ

яъни: “Эй, Салмон! Ҳар қандай таом ёки ичимликка оқар қони бўлмаган жонивор тушиб ўлса, таомни ейиш, сувни эса ичиш ёки унда таҳорат қилиш ҳалолдир” (Имом Дорақутний ривояти).
Қудуққа сичқон тушиб ўлса, йигирмадан ўттиз челаккача сув чиқариб ташланади. Агар қудуқда ўлиб, шишса ёки титилса, қудуқнинг ҳамма сувини чиқариб ташлаш шарт бўлади (“Фатҳу бабил иная”).

Демак, шариатимизда чаён ва сичқоннинг ҳукми турличадир. Оқар қони йўқ жониворлар, жумладан чаён ҳам сув ёки таомга тушиб ўлса, нажосат қилмайди. Уни олиб ташлаб, сув ёки таомдан бемалол фойдаланиш мумкин. Бу бандаларга шариатимизнинг енгиллигидир. Лекин киши ўз табиатидан келиб чиқиб, чаён ёки шунга ўхшаш ҳашарот тушган ичимликни истеъмол қилиш ёхуд ундан фойдаланишни истамаса ихтиёри ўзида. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Ғусл вожиб бўлган ҳолатда тирноқ ва тукларни олиб бўлмайди, деб эшитдим. Шу тўғрими?

Ғусл вожиб бўлган ҳолатда қўлтиқ ёки киндик ости тукларини тозалаш ва тирноқ олиш макруҳдир. Бу ишларни ғусл қилгандан сўнг бажариш керак (“Фатавои ҳиндия”). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

МУЛКИДА БЎЛМАГАН НАРСАНИ СОТИШ

САВОЛ: Бир одам салонга Дамас олиш учун навбатга ёзилган ва 85% тўловни тўлаган. Машина чиқмасдан олдин бошқа шахсга сотиб пулини бошқа машинага тўлов қилиб қўйибди. Шу савдо дуруст бўладими?

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бу савдо дуруст эмас, чунки бу ерда киши ўзининг мулки бўлмаган нарсани сотмоқда.
Динимизда, пулни нақд бериб, маҳсулотни кейин етказиб бериш савдосини “салам” савдоси дейилади (Салам савдоси ҳақида қуйида ўқинг: https://t.me/diniysavollar/398.). Агар машинани 100% тўлови қилинганда салам савдосига тўғри келарди, лекин шунда ҳам салам маҳсулот (товар)ини қўлга олмасдан ўзгага сота олмайди. Бундан ташқари барча савдоларга тегишли қуйидаги умумий қоида бор:

لا يجوز بيع المنقول قبل القبض، ويجوز بيع العقار قبل القبض

яъни: “Кўчадиган маҳсулотларни (сотувчи ва харидор савдо битимини тузган бўлсада) қўлга киритишдан аввал сотиш жоиз эмас. Кўчмас мулкларни эса қўлга олмасдан ҳам сотиш жоиз”.
Салам савдосида пулнинг ҳаммасини сотувчи ва харидор ажралиб кетишларидан аввал тўланиши керак. Агар пулнинг бир қисми тўланса, бўлинадиган нарсаларда (масалан арпа, буғдой), маҳсулотнинг пули тўланган қисмида салам дуруст бўлади ва пули тўланмаган қисмида эса ботил бўлади (“Ҳидоя”, “Ихтиёр” ва “Мухтасарул виқоя” китоблари).

Саволдаги каби бўлинмайдиган маҳсулот, яъни автомашинага тўлиқ эмас 85% тўлов қилгани учун салам савдоси фосид бўлиб, токи машина салонга келиб, харидор қолган 15% ни тўлагунча бу фақат бир ваъдалашув бўлиб туради. Ваъдалашувнинг ўзи билан машина харидорнинг мулкига кирмайди. Мулкида бўлмаган нарсани эса сотиш дуруст эмас.

Демак, харидор ҳали мулкига кирмаган ёки қўлига олмаган машинани бошқа шахсга сотиши ботил (бекор) савдо бўлиб, бу савдода сотувчининг пулга, харидорнинг машинага эга бўлиши каби ҳукмлар юзага чиқмайди. Сотувчининг қўлидаги машинанинг пули омонат бўлиб туради ва уни эгасига қайтариш керак бўлади.
Бу масалага ечим сифатида шуни таклиф қилиш мумкинки, биринчи шахс ё машина чиқишини кутиб, уни қўлга киритгандан кейин ўзгага сотсин, ёки бошқа шахсдан кераклича қарз олиб уни яна бошқа машинага тўлайди. Биринчи машинаси чиққанда қарз берган кишига, ўзаро келишув ва розилик билан, қарзини машина билан ўтайди. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Таҳажжуд намози қайси вақтда ўқилади?

Хуфтон намозини ўқиб, бироз ором олгандан кейин ўқиладиган намоз таҳажжуд намози, дейилади. Таҳажжуд намозини бомдод вақти киргунича ўқиса бўлади. Кечанинг охирги учдан бир қисмида ўқимоқ афзалдир. Чунки, бу муборак вақтни баракали эканлиги ҳақида ҳадисда шундай дейилган:

عن أبي هريرة رضي الله عنه، أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: “يَنْزِلُ رَبُّنَا تَبَارَكَ وَتَعَالَى كُلَّ لَيْلَةٍ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا حِينَ يَبْقَى ثُلُثُ اللَّيْلِ الآخِرُ يَقُولُ: مَنْ يَدْعُونِي فَأَسْتَجِيبَ لَهُ مَنْ يَسْأَلُنِي فَأُعْطِيَهُ مَنْ يَسْتَغْفِرُنِي فَأَغْفِرَ لَهُ”
(رواه الإمام البخاري والإمام مسلم).

яъни: “Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: Роббимиз табарока ва таоло ҳар кеча туннинг охирги учдан бири қолганда бу дунё осмонига тушади. Сўнгра: “Ким Менга дуо қилади, Мен уни ижобат қиламан? Ким Мендан сўрайди, Мен унга сўраганини бераман? Ким Менга истиғфор айтади, Мен унинг гуноҳларини кечираман” дейди (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Нафл намозларининг энг афзали таҳажжуд ҳисобланади. Бу борада Пайғамбаримиз шундай деганлар: “Тунги намозда бардавом бўлинг. Чунки у сизлардан олдинги мўътабар зотларнинг одати эди. Тунги сажда инсонни Аллоҳга яқинлаштириб, йўл қўйган гуноҳларидан фориғ қилади, кўплаб касалликлардан қутқаради ва гуноҳу маъсият ишлардан қайтаради” (Имом Термизий ривояти).

Таҳажжуд намозининг энг ками 2 ракаат, кўпини чегараси йўқ. Баъзи уламолар саккиз ракаат ўқиса бўлади деганлар.

Таҳажжуд намозида маълум сураларни ўқиш шарт қилинмаган. Уни икки ёки тўрт ракаатдан ўқиса бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

БУ ДУНЁНИНГ МОҲИЯТИ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Имом Муслим ўзларининг “Саҳиҳ”ларида қуйидаги ҳадисни ривоят қилганлар:

عن المُسْتَوْرِد بن شَدَّاد رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم: ” مَا الدُّنْيَا في الآخِرَةِ إلا مِثْلُ مَا يَجْعَلُ أَحَدُكُمْ أُصْبُعَهُ في اليَمِّ ، فَلْيَنْظُرْ بِمَ يَرْجِعُ؟” (رَوَاهُ الإِمَامُ مُسْلِمٌ).

яъни: Муставрид ибн Шаддод розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитдим: “Аллоҳга қасамки, дунё — охират (олдида) сизлардан бирингиз бармоғини денгизга солганига ўхшайди, қарасин-чи, нима билан қайтибди?!” (Имом Муслим ривояти).

Ушбу ҳадис орқали Набий алайҳиссалом бу дунёнинг ўткинчи ва арзимас экани ҳамда ҳақиқий ҳаёт охират диёрида бўлишини гўзал ўхшатиш билан ифодаламоқдалар. Бу ҳақида Аллоҳ таоло ҳам Ўзининг каломида шундай деган:

وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ

яъни: “Бу дунё ҳаёти фақат (озгина) ўйин-кулгидир. Агар улар билсалар, охират диёригина (ҳақиқий) ҳаёт (жойи)дир” (Анкабут сураси, 64-оят).

Демак, ҳеч бир банда бу дунёда эришган ютуқлари, обрў ва мол дунёси билан ғурурланмаслиги, ҳаётда қийинчилик ва танг ҳолга тушган киши эса ўзининг ҳолатидан шикоят қилиб, жазавага тушмаслиги, балки, ҳар икки шахс ҳам бу дунё ўткинчилигини унутмаслиги лозим. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Hidoyat.uz

“Шамсуддинхон Бобохонов” нашриёт-матбаа ижодий уйи

Фоторепортаж: Биби Орифа зиёратгоҳи (Бухоро)

Фоторепортаж: Биби Орифа зиёратгоҳи (Бухоро)