Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар

Мақолалар

Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Микроблар

Чоп этилди May 6, 2019 Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Микробларda fikr bildirishni o'chirish

Тарихчи олимлар ҳозиргача ҳам микробларнинг мавжудлигини қайси олим аниқлаб илмга киритгани борасида аниқ бир тўхтамга келиша олмаяпти. Улар илгари сураётган назарияларнинг бирида микробларни XI буюк олим Ибн Сино аниқлаган дейилса, яна бирида XIV асрда яшаган врач ва анатомия олими Оқшамсиддин аниқлагани айтилмоқда.

Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади

МАДИНАИ МУНАВВАРАГА ЕТИБ КЕЛГАНДА АЙТИЛАДИГАН ЗИКРЛАР
Мадинаи мунаввара деворларига кўзи тушганидан бошлаб Набий соллаллоҳу алайҳи ва …
23.04.2024
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам таъбирларида Ватан тушунчаси
Ҳар бир ишда умматга ўрнак бўлган зот Ватанга бўлган муҳаббатни …
22.04.2024
МАДИНАИ МУНАВВАРАНИНГ ФАЗИЛАТИ
Мадинаи мунавварага зиёратга бориш ҳаж-умра ибодатидан ҳисобланмаса-да, лекин бу улуғ …
21.04.2024
Мағфират қилиш Ўзининг иродаси
«Аллоҳ таоло айтади: “Эй одам боласи! Модомики, сен Менга дуо …
19.04.2024
Такфир Исломнинг моҳиятига зиддир
Ҳанафий мазҳабига кўра, иймон – Аллоҳнинг ҳузуридан Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи …
17.04.2024
Телефонда гаплашишнинг 60 одоби
· Одобнинг асли – ўзини нуқсонли, бошқани – комил кўрмоқликдир. …
17.04.2024

Ёшим 34 да. Бир йилдан бери намоз ўқияпман. Намозни бошламасдан аввалги намозларни қандай адо қиламан? Бир танишим суннат намозларининг ўрнига ракатлари тўғри келадиган фарзларнинг қазосини ўқиб юришни тавсия қилди. Шундай қилиш мумкинми?

Қазоси бор одам таъкидланган суннат намозларни ўқийверади. “Суннатларни тарк қилиб, ўрнига ракати тўғри келадиган қазо намозларини ўқишкерак”лиги ҳақида бирор кўрсатма йўқ. Балки, фиқҳий манбаримизда бунинг аксини учратишимиз мумкин. Масалан, “Фатовои ҳиндия” китобида шундай дейилади: “Ўқилмай қолдирилган намозларнинг қазосини ўқиш нафл намозлар билан машғул бўлишдан кўра яхшироқ ва муҳимроқдир. Лекин машҳур суннат намозлари, Зуҳо намози, Тасбеҳ намози ва хабарларда зикр қилинган, ичида маълум суралар ва машҳур зикрлари бўлган намозлар бундан мустасно (яъни, улар ўқилаверади). Ўқилмай қолдирилган намозлар қазо ниятида, нафл намозлар эса нафл ниятида ўқилади”.

“Қазо намозларини ўқишга белгилаб қўйилган вақт йўқ. Фақат намоз ўқиш мумкин бўлмаган вақтлар: қуёш чиқаётган, тиккага келган ва ботаётганда ўқиб бўлмайди. Қазо намозини жамоат бўлиб ўқилса, жаҳрий намозни жаҳрий, махфий намозни махфий ўқийди (“Фатвои Ҳиндия”).

Қазо намозларга ният қилганда унинг энг аввалги ёки энг кейинги қазосини ўқишни ният қилдим дейиш тавсия этилади. Масалан, бомдод намозининг ниятиди: “Ният қилдим қазо бўлган энг аввалги бомдод намозининг фарзини ўқишни, юзимни қиблага қаратган ҳолда, холисан лиллоҳи таоло аллоҳу акбар”. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Одамлар орасида ғийбат қилиш ҳоллари кўп учрамоқда. Илтимос, бунга динимизнинг кўрсатмаси ҳақида маълумот берсангиз.

Ғийбат гуноҳи кабиралардан биридир. Фақиҳ Абу Лайс Самарқандий айтади: “Бир кишидаги айб-нуқсонни бошқаларга айтиб юриш ғийбатдир. У қилмаган ишни ёки унда йўқ нарсани айтиш туҳматдир”.

Аллоҳ таоло бундай огоҳлантиради:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ

«Эй мўминлар! Кўп гумон(лар)дан четланингиз! Чунки баъзи гумон(лар) гуноҳдир! (Ўзгалар айбини қидириб) жосуслик қилмангиз ва бирингиз бирингизни ғийбат килмасин!

Сизлардан бирор киши ўзининг ўлган биродарининг гўштини ейишни хоҳлайдими?!» (Ҳужурот сураси, 12-оят).

Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: «Исро кечаси бир қавм танасидаги бир қисм гўштни кесиб, уни еб турганларида, уларнинг олдидан ўтиб қолдим. Шунда уларга Жаброил алайҳиссалом “Биродарларингизнинг гўштини еганингиздек, еяверинглар”, деб айтди. Мен ҳайратланиб: “Эй Жаброил, улар кимлар эди?” деб сўрадим. Жаброил: “Улар умматларингиз орасидаги ғийбатчилардир”, деб жавоб берди» (Имом Аҳмад ва Имом Абу Довуд ривояти). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Баъзилар намоз бошланганида жамоатга етиш мақсадида масжидга югуришади. Шу тўғрими?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Масжидга югуриб борилмайди, балки оҳиста ва виқор билан борилади. Чунки кўплаб ҳадиси шарифларда бундан қайтарилган. Жумладан:

عن أَبَي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: “إِذَا أُقِيمَتْ الصَّلَاةُ فَلَا تَأْتُوهَا تَسْعَوْنَ وَأْتُوهَا تَمْشُونَ وَعَلَيْكُمُ السَّكِينَةُ فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا” (رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَأَبُو دَاوُدَ).

яъни: Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Намозга иқомат айтилганда унга югурманглар. Балки, унга босиқлик ва виқор билан юриб боринглар. Етишганингизни (имом билан бирга) ўқинг, етиша олмаганингизни эса (ўзингиз) якунлаб қўйинг” (Имом Муслим ва Имом Абу Довуд ривояти).

عَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ “بَيْنَمَا نَحْنُ نُصَّلِي مَعَ النَّبِي صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذْ سَمِعَ جَلَبَةَ رِجَالٍ ، فَلَمَّا صَلَّى قَالَ: “مَا شَأْنُكُمْ؟” قَالُوا “اِسْتَعْجَلْنَا إِلَى الصَّلاَةِ” قَالَ: “فَلاَ تَفْعَلُوا إِذَا أَتَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَعَلَيْكُمْ بِالسَّكِيْنَةِ فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُوا” (رَوَاهُ البُخَارِي).

Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Биз Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам билан намоз ўқиётган эдик. У зот бирдан одамларнинг тапир-тупирини эшитиб қолдилар ва намозни ўқиб бўлиб:
«Сизга нима бўлди?» дедилар.
«Намозга шошилдик», дейишди.
«Ундай қилманглар. Қачон намозга келсангиз, босиқлик билан келинглар. Етишганингизни ўқиб, етиша олмаганингизни якунлаб қўйинг», дедилар» (Имом Бухорий ривояти).

Демак, жамоат намозига кетаётган одам одоб ва виқор билан, шошмасдан масжид сари қадам босмоғи керак бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

ТЎНҒИЗ ВА УНИНГ АЪЗОЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ МУМКИНМИ?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Тўнғизнинг гўшти, ёғи ва барча аъзолари ҳаромлигига Қуръони каримдаги қуйидаги оят далолат қилади:

قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

яъни: “Айтинг: «Менга ваҳий қилинган нарса (Қуръон)дан таом ейдиган кишига ўлимтик, тўкилган қон, чўчқа гўшти – у, албатта, палид – ва (сўйишда) Аллоҳдан ўзганинг номи аталган «фисқ» (“ҳайвон”)дан бошқа ейиш ҳаром қилинган нарсани топмаяпман». Бас, кимки заруратда қолиб, (бошқага) зулм қилмаган ва (зарурат) ҳаддидан ошмаган ҳолда (уларни еса), албатта, Раббингиз кечиримли ва раҳмлидир” (Анъом сураси, 145-оят).

Имом Алусий бу оят тўғрисида шундай дейдилар: “Ояти каримада тўнғизнинг бошқа аъзолари ҳам ҳаром бўлсада гўшти зикр қилинишига сабаб, гўшт ҳайвонларнинг энг кўп ейиладиган аъзоси. Қолган аъзолар унга тобедир”.

Тўнғизнинг айни (яъни, ҳамма жойи) нажосат экани Қуръони карим билан собит бўлган. Нажосат ҳаромдир ва ундан четланиш эса вожибдир. Тўнғизнинг ҳам ҳамма нарсаси ҳаром, бундан унинг жуни ва бошқа нарсалари истисно бўлмайди (“Кувайт фиқҳ энцеклопедияси”).

Тўнғиз гўштидан даволанишда ҳам фойдаланиб бўлмайди. Чунки Пайғамбаримиз салаллоҳу алайҳи васаллам:

إن الله لم يجعل شفاءكم فيما حرم عليكم (اخرجه الامام البخاري عن ابن مسعود رضي الله عنه)

Яъни: “Албатта, Аллоҳ таоло шифоингизни сизга ўзи ҳаром қилган нарсаларга қўйгани йўқ”, – деганлар (Имом Бухорий ривоятлари).

Имом Абу Юсуф ва Ҳасан ибн Али раҳматуллоҳи алайҳимдан “Табиб касалга: “Касалдан тузалишинг учун тўнғиз гўшти ейишинг керак”, – деган бўлса, тўнғиз гўштини ейиш дурустми”, – деб сўралганда: “Йўқ, тўнғиз гўштини ейиш унга ҳалол бўлмайди”, – дейишган (“Баҳрур роиқ” китоби).

Тўнғизнинг терисини ошлаб ҳам ишлатиб бўлмайди. Фуқаҳолар унинг териси ошлаш билан пок бўлмаслигига иттифоқ қилишган ва унинг терисидан фойдаланиш ҳам жоиз эмас. Чунки у айни нажосатдир (“Кувайт фиқҳ энцеклопедияси”).

Тўнғизнинг жуни ҳақида Ҳанафий, Шофеъий ва Ҳанбалий уламолар унинг жуни нажас бўлиб, ундан фойдаланиб бўлмайди, чунки бу айни нажосатдан фойдаланишдир, дейдилар. Шу жумладан, тўнғиз жунидан тайёрланган чўткалардан ҳам фойдаланиш мумкин эмас.

Шариатимиз унинг савдосини ман қилади. Чунки мусулмон киши тўғрисида тўнғиз мол (товар-маҳсулот) ҳисобланмайди. Шунинг учун уни сотиш ҳам, сотиб олиш ҳам мумкин эмаслигига фуқаҳолар ижмо қилишган, якдил фикрга келишган. Бу ҳақда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى وَرَسُولَهُ حَرَّمَ بَيْعَ الْخَمْرِ وَالْمَيْتَةِ وَالْخِنْزِيرِ وَالْأَصْنَامِ (أخرجه الامام البخاري عن جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ)

яъни: “Албатта, Аллоҳ таоло ва Расули маст қилувчи ичимлик, ўлимтик, тўнғиз ва бут-санамлар савдосини ҳаром қилди” (Имом Бухорий ривоятлари) (“Кувайт фиқҳ энцеклопедияси”).

Аллоҳ таолонинг бандаларга марҳамати шуки, қайси бир нарсани ҳаром қилса, унинг муқобилига бир қанча ҳалолни қўйган. Масалан, зинони ҳаром қилган бўлса, никоҳни ҳалол қилган, рибони ҳаром қилган бўлса, савдони ҳалол қилган. Худди шундай, ҳаром қилинган озиқ-овқатлар муқобилида кўплаб ҳалол таомлар, ичимликлар борки, уларнинг шукрини қилиб адоғига етиш қийин.

Демак, бугунги тараққий топган дунёда ҳар соҳада ҳалол маҳсулотлар билан эҳтиёжларимизни қондиришимиз мумкин, ҳеч бир йўналишда тўнғиз ва унинг аъзоларидан тайёрланган маҳсулотларга муҳтож бўлиб қолган жойимиз йўқ. Шунинг учун шариатимиз кўрсатмаларига амал қилиб, ҳаром маҳсулотларни истеъмол қилиш ва бошқа кўринишларда фойдаланишдан сақланишимиз лозим. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Фол кўрувчилар жинлар билан ишлайдими?

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Фолбинларнинг баъзида ҳақ гапни айтиб қолишларининг сабаби шуки, жин гапларни ўғринча олиб, фолбиннинг қулоғига қуяди. Фол кўрувчи унга юзта ёлғон аралаштириб гапиради» деганлар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Фолбинларнинг гапларига ишониш қуфрдир (Аллоҳ асрасин). Ҳадиси шарифда: «Кимки башоратчи ёки фолбиннинг олдига борса ва у айтган нарсани тасдиқласа, шубҳасиз, у Муҳаммад (алайҳиссалом)га тушган нарсага куфр келтирибди», дейилган (Абу Довуд, Насоий ва Ибн Можа ривоятлари). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Hidoyat.uz

“Шамсуддинхон Бобохонов” нашриёт-матбаа ижодий уйи

Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Микроблар

Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Микроблар