Hidoyat.uz

“Ҳидоят” журналининг жорий йил илк сонида чоп этилган “Марҳумларга мармартош керак эмас” сарлавҳали мақоладаги: “…кўнгилсиз ҳолат борки, уни тўғрилашга жиддий эътибор қа­ратилмаяпти”; “…тошлар қў­йиш…”; “эскидан қолган сарқит­лардан воз кечиш…” каби жумлаларни ўқиб, уларга муносабат билдириш фикри пайдо бўлди.

Инкор этиб бўлмас ҳақиқат шуки, ҳаёт неъматлари­дан баҳ­рамандлик ниҳоялан­гач, кимлиги, қанақа жиҳатла­ридан қатъи назар, ҳар банда Ҳаққа омона­тини топшириб, қабристонга элтиб қўйилади.

Хўш, марҳумга нима керак бўлади? Унинг қабрига мармартош, ортидан қозон-қозон ош керакми? Йўқ, энди унга фақат садақаи жорияси, ортидан қи­линадиган Қуръон тиловатларигина фойда беради. Ҳадисда: “Қабрларни зиёрат қилинглар. Зеро, у сизларга охиратни эслатади”, дейилган (Имом Ибн Можа ривояти). Эътибор берсак, ҳадисда қабристон эмас, қабр­лар айтилган.

Бизнинг Ниёзмат қишлоғи қаб­ристонига маййитлар дастлаб ўн тўққи­зинчи аср­дан қўйилган. Бизда қабрларга алоҳида белги қўйиш урф бўлмаган. Марҳумлар­га қабртошлар қўйиш нафақат Ниёзматда, балки яқин атрофдаги кўплаб қишлоқларда ҳам кузатилмаган.

Қишлоғимизда марҳумлар­га қабртошлар қўйиш, асосан, ўтган асрнинг сак­сонинчи йил­ларидан бошланди. Шунда ҳам ҳаммаси­га эмас. Қабристонга яқинла­шаркансиз, дарвоза ёни­даги деворга Иккинчи жаҳон уруши қурбонига айланиб, хоки поклари қайсидир юртларда қолиб кетган ўн саккиз нафар ҳамқишлоқ хотирасига ўрнатилган мармар лавҳага кўзингиз тушади. Буни хотирлаш деб тушунса бўлади.

1980 йил бу ёруғ дунё билан видолашган отамнинг қабр бошига кейинчалик адаштириб юбормасликни назарда тутиб, биз фарзандлари ўзаро фикрлашиб, кўп қатори кичкина мармартош­ни белги сифатида қўйдирдик.

Ҳозирги кунда қабристонга йўли тушган киши икки хил манзаранинг гувоҳи бўлади. Бири, қабр­тошлар қўйилмаган, тупроқлари бузилмасдан турган қабрлар. Иккинчиси ёввойи ўт, чим босган қабрлар. Қишлоқ аҳли ҳашар йўли билан йилда бир-икки маротаба ободонлаштириш ишларини олиб боришини ҳисобга олмаганда, бирон қабр бошига бориб “шу …нинг қабри” дея Қуръон тиловат қилган инсонни деярли учратмайсиз. Сабаби оддий – қабрларга белги қўйилмаган…

Марҳумлар руҳониятига Қуръон тиловат қи­лиш ке­рак. Улар тириклардан бошқа нарса тама қил­майди. .

Рўзибой АБДУЛЛАЕВ

Булунғур шаҳри

“Ҳидоят” журналининг 2020 йил 9-сонидан