Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар

Мақолалар

Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Тиббий ютуқлар

Чоп этилди Noyabr 21, 2019 Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Тиббий ютуқларda fikr bildirishni o'chirish

IX асрда Закариё ал-Розий касалликларнинг ташқи ва ички омиллар сабабли келиб чиқишини биринчи бўлиб аниқлаган ҳамда бош оғриғи, йўтал каби кенг тарқалган касалликлар учун самарали даволаш курсини ишлаб чиққан.

Ал-Розий, шунингдек, шифокорларни Аллоҳ таоло тайинлаган, улар ирқи ва динидан қатъи назар ҳар кимга ёрдам беришга мажбурдир, деган фикрга қўшилди, камбағалларга бепул ёрдам кўрсатди.

Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади

МАДИНАИ МУНАВВАРАГА КИРГАН ПАЙТДА ЎҚИЛАДИГАН ДУО
“Бисмиллааҳ, маа шаа Аллооҳ, лаа ҳавла валаа қуввата иллаа биллааҳ. …
15.04.2024
Тарбия амал билан бўлади
“Фарзандлар оилада қулоқлари билан эмас, кўзлари билан таълим оладилар” деганлар. …
13.04.2024
Рўза давом этаверади
Рамазондан кейин ҳам рўза тутиш тугаб қолмайди, Қуръон ўқишдан йироқлашилмайди, …
7.04.2024
МАДИНАИ МУНАВВАРАГА ЕТИБ КЕЛГАНДА АЙТИЛАДИГАН ЗИКРЛАР
Мадинаи мунаввара деворларига кўзи тушганидан бошлаб Набий соллаллоҳу алайҳи ва …
6.04.2024
САДАҚАНИНГ 63 ФОЙДАСИ
Устоз уламои киромларимиз айтадилар: “Жуда оз бўлса ҳам, кунига садақа …
5.04.2024
МАДИНАИ МУНАВВАРАГА КИРГАН ПАЙТДА ЎҚИЛАДИГАН ДУО
“Бисмиллааҳ, маа шаа Аллооҳ, лаа ҳавла валаа қуввата иллаа биллааҳ. …
4.04.2024

ҚУРБОНЛИКНИ ҲАЙИТДАН АВВАЛ СЎЙИШ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Қурбонлик вақти келмасдан сўйилган ҳайвонлар қурбонлик ўрнига ўтмайди. Қайтадан қурбонлик қилиш шарт бўлиб қолади. Масжидни ободонлаштириш учун эҳсон қилиш катта савоб, лекин бу қурбонликни зиммадан соқит қилмайди. Бу ҳақда Имом Сарахсий шундай дейдилар:

ثُمَّ أَوَّلُ وَقْتِ الْأُضْحِيَّةِ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ الثَّانِي مِنْ يَوْمِ النَّحْرِ إلَّا أَنَّ فِي حَقِّ أَهْلِ الْأَمْصَارِ يُشْتَرَطُ تَقْدِيمُ الصَّلَاةِ عَلَى الْأُضْحِيَّةِ .

яъни: “Қурбонликнинг аввалги вақти қурбонлик кунининг субҳи содиқи (яъни, тонги отган)дан бошланади. Лекин шаҳар аҳолиси ийд намозини қурбонликдан аввал адо қилиши шарт бўлади” (Ҳозирги пайтда катта қишлоқлар ҳам шаҳар ҳукмида бўлади)” (“Мабсут” китоби).

Қуйидаги ҳадиси шариф мазкур масаланинг далил ҳисобланади. Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилдилар:

مَن ذبَحَ قبل الصَّلاةِ فإنَّما يذبحُ لنَفْسِه، ومَن ذَبَحَ بعد الصَّلاةِ فقد تَمَّ نسُكُه وأصاب سُنَّةَ المُسْلمينَ

яъни: “Ким намоздан аввал (қурбонлик) сўйган бўлса, ўзи учун сўйибди. Ким намоздан кейин сўйган бўлса, унинг қурбонлиги мукаммал бўлибди ва мусулмонларнинг йўлини тутибди” (Имом Бухорий ривояти).

Демак, қурбонлик вақти жума намози ўқилмайдиган олис қишлоқларда ҳайит куни тонг отгандан бошланса, шаҳар ва жума ўқиладиган катта қишлоқларда ҳайит намозидан кейиндир. Бу вақтдан аввал сўйилган жонлиқнинг пули эҳсон қилинса ҳам қурбонликка ўтмайди ва қайта қурбонлик қилиш шарт бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Саволим, эр-хотин жинсий муносабатдан кейин ювинмай ухласа бўладими? Жавоб учун олдиндан раҳмат.

Агар намоз вақти киргунича маълум вақт бўлса, жинсий муносабатдан кейин дарҳол ғусл қилиш вожиб бўлмайди. Фуқаҳоларимиз бу борада шундай деганлар:

الْجُنُبُ إذَا أَخَّرَ الِاغْتِسَالَ إلَى وَقْتِ الصَّلَاةِ لَا يَأْثَمُ

“Жунуб киши ювинишни намоз вақтигача кечиктирса гуноҳкор бўлмайди” (“Фатавои Ҳиндия”, “Муҳит”).

Шунингдек, Имом Таҳовийнинг “Шарҳи маонил осор” китобида қуйидаги ривоят келтирилган:

عَنْ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ قَالَ: ” رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، لِلْجُنُبِ ، إذَا أَرَادَ أَنْ يَنَامَ ، أَوْ يَشْرَبَ ، أَوْ يَأْكُلَ ، أَنْ يَتَوَضَّأَ وُضُوءَهُ لِلصَّلَاةِ “.

Аммор ибн Ясир разияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам жунуб киши ухламоқчи бўлса, ёки еб ичмоқчи бўлса, худди намозга таҳорат қилганидек таҳорат қилиб олишга рухсат бердилар”.

“Жунуб киши таҳорат қилмасдан ҳам ухлаши ва яна хотинига қўшилишининг зарари йўқ, лекин шу ишларни таҳорат қилгандан кейин қилса, яхши бўлади” (“Фатавои Ҳиндия”, “Сирожул Ваҳҳож” ). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

БОМДОДНИНГ ФАРЗИГА ЕТИБ КЕЛГАН КИШИ СУННАТНИ ЎҚИЙДИМИ?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бомдоднинг икки ракат суннатини ўқимаган одам имомни фарз намозида топса, қарайди: агар суннатни ўқиса, ҳеч бўлмаганда фарзнинг бир ракатига улгурадиган бўлса, суннатни ўқиб, сўнгра имомга иқтидо қилади. Мана шунда ҳам суннат, ҳам жамоатнинг фазилатига эришади. Чунки Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

“مَنْ أَدْرَكَ رَكْعَةً مِنَ الْصَلاَةِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْصَلاَةَ”
(رواه الإمام مسلم والإمام ابن ماجة عن أبي هريرة رضي الله عنه)

яъни: “Ким намоздан бир ракатни топса, ҳақиқатан ўша намозни топибти” (Имом Муслим ва Имом Ибн Можа ривояти)”.

Бундай ҳолатда суннатни фарз ўқилаётган сафда ўқимайди. Чунки уламолар бундан қайтарганлар, макруҳ бўлади. Балки, имкон бўлса, бошқа хонада ёки сафдан узоқроқ жойда ўқиб, тезлик билан жамоатга қўшилади. Агар суннатни ўқиса, фарзнинг бир ракатига ҳам улгурмайдиган бўлса, суннатни ўқимасдан, фарз ўқиш учун жамоатга эргашади. Чунки жамоатга эргашишнинг савоби суннатни ўқиш савобидан кўпроқдир. Жамоатни фазилати ҳақида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

“صَلاَةُ الْجَمَاعَةِ تَفْضُلُ صَلاَةَ الْفَذِّ بِسَبْعٍ وَعِشْرِيْنَ دَرَجَةً”
(رواه الإمام البخاري والإمام مسلم عن عبد الله بن عمر رضي الله عنهما)

яъни: “Жамоат билан ўқилган намоз ёлғиз ўқилган намоздан йигирма етти даража афзалдир” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти)”.
Шуни ҳам унутмаслик керакки, бомдоднинг фарзига қўшилгани сабабли ўқилмай қолган бомдоднинг суннатини фарздан кейин ўқилмайди. Балки суннат бундай кишидан соқит бўлади. Чунки бомдодни суннати фақат бир ўринда қазо қилинади. У ҳам бўлса, бомдоднинг суннати фарзи билан бирга қазо бўлиб, бугунги бомдод намозининг қазосини завол вақтигача ўқийдиган киши суннатини ҳам бирга қазо қилиб ўқийди, заволдан кейинга қолса, фақат фарзи ўқилади. (“Фатҳу бабил иноя” ва “Ҳидоя” китоблари). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

ТУЯҚУШ ГЎШТИ ҲАЛОЛМИ?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Туяқуш – истеъмол қилиш шаръан мумкин бўлган қушлардан саналади. Бу борада барча мазҳаб фуқаҳолари иттифоқ қилишган. Аллоҳ таоло барча покиза нарсаларни инсонларга ҳалол қилган бўлиб, бу ҳақида Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ

яъни: “Сиздан (ўзларига) ҳалол қилинган нарсалар ҳақида сўрайдилар. Айтинг: “Сизларга покиза нарсалар ҳалол қилинди” (Моида сураси, 4-оят).

Ушбу умумий ҳалол қилинган ҳайвонлардан шариатда истисно қилинганларини истеъмол қилиш жоиз эмас. Буни қуйидаги каби ривоятлардан билиб оламиз:

عَنْ ابنِ عَبَّاسٍ رضي الله عنه قَالَ أَنَّ النَّبِيَّ عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ “نَهَى عَنْ كُلِّ ذِي نَابٍ مِنَ السِّبَاعِ ، وَعَنْ كُلِّ ذِي مِخْلَبٍ مِنَ الطَّيْرِ” (رَوَاهُ الإمَامُ مُسْلِمٌ) .

Ибн Аббос розияллоҳу анҳу ривоят қилинади: “Набий алайҳиссолату вассалом йиртқич ҳайвонлардан озиқ тиши борлари ва ўткир тирноқли қушлар (ни гўштини ейиш)дан қайтардилар” (Имом Муслим ривояти).

Уламоларимиз мазкур ҳадисдаги: “ўткир тирноқли қушлар”дан мурод — тирноқлари билан ов қилиб, унинг гўшти билан озиқланадиган бургут, лочин, қирғий каби қушлар тушунилади, дейишган.

Туяқуш мазкур ривоятда зикр қилинган ўткир тирноқли қушлар турига кирмайди. Фақат уни сўйишда Аллоҳнинг номини зикр қилиш шарт ҳисобланади. Зеро Аллоҳ таоло Ўзининг номи зикр қилиб сўйилган ҳайвоннигина гўштини ейишга амр қилган. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

фатво ҳайъати. @diniysavollar

ТУЯ БАВЛИ БИЛАН ДАВОЛАНИШ МУМКИНМИ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Туянинг сийдиги Имом Абу Ҳанифа ва Имом Абу Юсуф раҳматуллоҳ алайҳимо наздларида нажосат ҳисобланади. Лекин Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳимо наздларида даво учун уни ичиш жоиз.
Туянинг сийдигини нажосат деган мужтаҳидларимиз қуйидаги ҳадисни далил қилганлар:

اِسْتَنْزِهُوا مِنْ اَلْبَوْلِ فَإِنَّ عَامَّةَ عَذَابِ اَلْقَبْرِ مِنْهُ (رَوَاهُ اَلدَّارَقُطْنِيّ ُ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه)

яъни: “Сийдикдан сақланинглар, чунки (бавлдан покланмаган киши учун) қабр азобининг кўпи ундандир” (Имом Дорақутний ривояти).
Туянинг сийдигини ичиш мумкин деган мужтаҳидларимиз эса машҳур Урайна қавми ҳақидаги ҳадисга суянадилар (Қиссанинг қисқача тафсилоти шуки, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига Урайна қавмидан бир қанча одамлар мусулмон бўлиш учун келди. Уларга Мадина ҳавоси тўғри келмай ранглари сарғайиб, қоринлари шишиб кетди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам уларга Мадинадан ташқаридаги закотдан йиғилган туяларнинг сутлари ва сийдикларидан ичишни буюрдилар. Улар шундай қилишди. Тузалиб қолишгач, диндан қайтиб, туябоқарларни ўлдириб, туяларни ҳайдаб кетишди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам уларни изидан одам жўнатиб, қўлга тушириб, қаттиқ жазоладилар. Бу ҳадисни Имом Бухорий ва бошқалар ривоят қилишган).
Мўтабар фиқҳий матнларда ҳам туя сийдиги нажосат экани айтилган ва уни одатий ҳолатда ичиш мумкин эмас. Бунинг устига мазҳабимизда ҳаром билан даволаниш жоиз эмас. “Захира” китобида эса ҳаром билан даволаниш жоиз бўлиши (яъни, гуноҳ бўлмаслиги) учун ўша моддада шифо борлиги ва бошқа даво йўқлиги маълум бўлиши кераклиги айтилган. Шифо бор йўқлиги тажриба билан аниқланади. Ҳамавий раҳматуллоҳи алайҳ: “Тўнғиз гўштидан бошқа даво топилмаган тақдирда ҳам у билан даволанмайди”, – дейдилар (“Раддул мухтор” ва “Хошияту раддул мухтор” китоби) .
“Фатавои ҳиндия” китобида шундай дейилади:

وَقَالَا لَا بَأْسَ بِأَبْوَالِ الْإِبِلِ وَلَحْمِ الْفَرَسِ لِلتَّدَاوِي كَذَا فِي الْجَامِعِ الصَّغِيرِ

яъни: “Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммадлар от гўшти ва туянинг бавлини даволаниш учун ишлатишни зарари йўқ, дейдилар. “Жомеъус сағир”да шундай келган”.
Демак, юқоридаги маълумотлардан кўриниб турибдики, соғлом кишилар туяни сутини ичиш билан кифояланиши керак. Улар асло туя бавлини ичишлари мумкин эмас. Агар бемор туя сути билан бирга унинг сийдигини ичса тузалиши маълум бўлса ва бошқа даво йўқлиги кўп тажрибалардан ўтган бўлса, туя бавлини ичиши жоиз бўлади. Бу икки мужтаҳид имомларимиз Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммаднинг сўзларига мувофиқ келади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Hidoyat.uz

“Шамсуддинхон Бобохонов” нашриёт-матбаа ижодий уйи

Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Тиббий ютуқлар

Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар – Тиббий ютуқлар